Digital Competition Bill: કેન્દ્ર સરકારે મોટી ટેક કંપનીઓ પર લગામ લગાવવા માટે ડિજિટલ કોમ્પિટિશન કાયદો લાવવાની તૈયારી કરી છે. ગયા વર્ષે ફેબ્રુઆરીમાં રચાયેલી 16 સભ્યોની આંતર-મંત્રાલય સમિતિએ આ બિલનો ડ્રાફ્ટ કેન્દ્ર સરકારને સુપરત કર્યો હતો.
મોટી ટેક કંપનીઓ મેટા, એમેઝોન, ગૂગલ વગેરેની મનસ્વીતાને રોકવા માટે કેન્દ્ર સરકારે ગયા વર્ષે ડિજિટલ કોમ્પિટિશન બિલ (DCB) લાવવાનો પ્રસ્તાવ મૂક્યો હતો. આ માટે સરકારે 6 ફેબ્રુઆરી 2023ના રોજ 16 સભ્યોની આંતર-મંત્રાલય સમિતિની રચના કરી હતી. કોર્પોરેટ અફેર્સ મંત્રાલય (MCA) દ્વારા રચવામાં આવેલી સમિતિએ આ બિલનો ડ્રાફ્ટ તૈયાર કર્યો છે અને તેનો રિપોર્ટ સરકારને સુપરત કર્યો છે. આ ડિજિટલ કોમ્પિટિશન બિલમાં ભારે દંડની જોગવાઈ છે, જે ટેક કંપનીઓના વૈશ્વિક ટર્નઓવરના 10 ટકા સુધી હોઈ શકે છે.
વધતી જતી ડિજિટલ અર્થવ્યવસ્થાને ધ્યાનમાં રાખીને કોર્પોરેટ અફેર્સ મિનિસ્ટ્રી (MCA) એ આ 16 સભ્યોની આંતર-મંત્રાલય સમિતિની રચના કરી હતી. આ કમિટિનું કામ હાલના કોમ્પિટિશન એક્ટ 2002ની સમીક્ષા કરીને ડિજિટલ સ્પર્ધા કાયદો તૈયાર કરવાનું હતું.
નવા ડિજિટલ ઈકોનોમી બિલમાં વર્તમાન સ્પર્ધા કાયદામાં ડિજિટલ ઈકોનોમી સામેના પડકારોને દૂર કરવામાં આવ્યા છે. આ સમિતિ (CDCL)એ નાણા મંત્રાલયને ડિજિટલ કોમ્પિટિશન બિલના ડ્રાફ્ટ સાથે 236 પાનાનો રિપોર્ટ પણ સુપરત કર્યો છે. ભારતનું આ નવું ડિજિટલ કોમ્પિટિશન બિલ યુરોપિયન યુનિયનના ડિજિટલ માર્કેટ એક્ટ (DMA)ની તર્જ પર તૈયાર કરવામાં આવ્યું છે.
CCIએ પહેલા હસ્તક્ષેપ કરવો જોઈએ
કોર્પોરેટ અફેર્સ સેક્રેટરી મનોજ ગોવિલની આગેવાની હેઠળની કમિટીએ પોતાના રિપોર્ટમાં કહ્યું કે એ સુનિશ્ચિત કરવું જોઈએ કે મોટી ડિજિટલ કંપનીઓના વર્તન પર સક્રિયપણે નજર રાખવામાં આવે. ઉપરાંત, સ્પર્ધા વિરોધી આચરણની ઘટનાઓ બને તે પહેલા CCIએ દરમિયાનગીરી કરવી જોઈએ. હાલના કાયદા હેઠળ, CCI આવા કેસોમાં પાછળથી દરમિયાનગીરી કરે છે.
કમિટીએ પોતાના રિપોર્ટમાં કહ્યું કે, ‘CCIની એક્સ-પોસ્ટ સત્તાઓ નવા કાયદા દ્વારા મજબૂત અને પૂર્ણ થઈ છે અને આ સમયની જરૂરિયાત પણ છે. જો કે, એક્સ-એન્ટી ફોર્મેટ પર પણ ન્યાયિક હસ્તક્ષેપની અપેક્ષા રાખવામાં આવે છે. કોમ્પિટિશન એક્ટના સેક્શન 3 અને સેક્શન 4 કરતાં બજારને નિયંત્રિત કરવા માટે આ એક વધુ સારી પદ્ધતિ છે.
Digital Competition Billની ભલામણો
Digital Competition Bill કાયદાના અમલીકરણની ભલામણ કરતાં સમિતિએ કહ્યું કે મોટી ડિજિટલ કંપનીઓને બે આધાર પર ઓળખવી જોઈએ, જેમાં કંપનીની નાણાકીય તાકાત અને વિસ્તરણનો સમાવેશ થાય છે.
આ પરીક્ષણોના આધારે, કંપનીઓએ સ્વ-મૂલ્યાંકન કરવું પડશે. જો, તેઓ આ કાર્યક્ષેત્રમાં આવે છે, તો તેઓએ CCIને જાણ કરવી પડશે.16-સભ્યોની સમિતિ એ પણ કહે છે કે CCIએ ડિજિટલ માર્કેટના ઝડપી વિકાસ સાથે ગતિ જાળવી રાખવા માટે IT ક્ષેત્રના નિષ્ણાતો સાથે તેના ડિજિટલ માર્કેટ અને ડેટા યુનિટની ક્ષમતાને મજબૂત કરવી જોઈએ.
સમિતિએ સીસીઆઈના આદેશો, ખાસ કરીને ડિજિટલ બજારોને લગતી અરજીઓનો સમયસર નિકાલ સુનિશ્ચિત કરવા માટે એક અલગ બેંચની રચના કરવાની પણ ભલામણ કરી છે.કોર્પોરેટ અફેર્સ મિનિસ્ટ્રી (MCA) એ આ ડ્રાફ્ટ બિલમાં સુધારા કરવા માટે હિતધારકોને 15 એપ્રિલ, 2024 સુધીનો સમય આપ્યો છે. આ પછી આ બિલને પાસ કરાવવા માટે સંસદમાં મોકલી શકાય છે.
જો કોઈપણ ડિજિટલ કંપની આ નવા બિલમાં કરાયેલી ભલામણોનું પાલન નહીં કરે તો તેના પર ભારે દંડ લગાવવાની જોગવાઈ છે. કંપનીને તેના વૈશ્વિક ટર્નઓવરના 10 ટકા સુધીનો દંડ ચૂકવવો પડી શકે છે. ગૂગલ, એપલ, એમેઝોન, મેટા જેવી કંપનીઓ પર આ નિયમોની મોટી અસર પડશે.