Electoral Bonds: 2017માં ચૂંટણી બોન્ડ લોન્ચ કરવામાં આવ્યા હતા. આમાં કંપનીઓને તે જ વર્ષમાં દાન કરવાની મંજૂરી આપવામાં આવી હતી જેમાં તેઓની સ્થાપના થઈ હતી. ઈલેક્ટોરલ બોન્ડ સ્કીમની જાહેરાત બાદ રચાયેલી 60થી વધુ કંપનીઓએ બોન્ડ દ્વારા રાજકીય પક્ષોને લગભગ 250 કરોડ રૂપિયા આપ્યા હતા.
- ચૂંટણી બોન્ડ યોજના 2017 માં જાહેર કરવામાં આવી હતી
- આ સાથે કંપનીઓ પ્રથમ વર્ષમાં જ રાજકીય દાન આપી શકે છે.
- યોજનાની જાહેરાત બાદ લગભગ 60 કંપનીઓએ દાન આપ્યું હતું
ઈલેક્ટોરલ બોન્ડ દ્વારા ચૂંટણી પક્ષોને દાન આપવાનો મુદ્દો આ દિવસોમાં ચર્ચામાં છે. સુપ્રીમ કોર્ટના નિર્દેશ પર SBIએ ચૂંટણી પંચને ઈલેક્ટોરલ બોન્ડ ખરીદનારી કંપનીઓની યાદી આપી છે. 2017માં ચૂંટણી બોન્ડ લોન્ચ કરવામાં આવ્યા હતા. પરંતુ ઈલેક્ટોરલ બોન્ડ સ્કીમની ઘોષણા બાદ 60થી વધુ કંપનીઓએ બોન્ડ દ્વારા રાજકીય પક્ષોને લગભગ 250 કરોડ રૂપિયા આપ્યા હતા. તેમાંથી 100 કરોડ રૂપિયાથી વધુ એટલે કે લગભગ 40% ભાજપને આપવામાં આવ્યા હતા. તેલંગાણા પાર્ટી BRSને લગભગ 61 કરોડ રૂપિયા મળ્યા છે. ભાજપ અને બીઆરએસએ મળીને આ કંપનીઓ પાસેથી રૂ. 162.2 કરોડના બોન્ડ રિડીમ કર્યા હતા. આ રકમ આ કંપનીઓ દ્વારા ચૂંટણી બોન્ડ તરીકે આપવામાં આવેલી કુલ રકમના 65% કરતાં વધુ છે.
આ કંપનીઓ પાસેથી સૌથી વધુ દાન મેળવનાર પક્ષોની યાદીમાં કોંગ્રેસ ત્રીજા સ્થાને છે.
તેણે રૂ. 32 કરોડના બોન્ડ રિડીમ કર્યા હતા. ટીડીપી અને તૃણમૂલ ચોથા અને પાંચમા ક્રમે છે. તેમાંથી દરેકને લગભગ 13 કરોડ રૂપિયાના બોન્ડ મળ્યા હતા. આ સિવાય આરજેડી, ડીએમકે, શિવસેના અને બીજેડીએ પણ આ કંપનીઓ પાસેથી રૂ.5 કરોડ કે તેથી વધુના બોન્ડ મેળવ્યા હતા. આ યોજનાની જાહેરાત સૌપ્રથમવાર 2017-18ના બજેટ ભાષણમાં કરવામાં આવી હતી. પરંતુ પ્રથમ બોન્ડ માર્ચ 2018માં જારી કરવામાં આવ્યા હતા. 2017 પહેલા, કંપની એક્ટ, 2013 એ કંપનીને છેલ્લા ત્રણ વર્ષના સરેરાશ નફાના માત્ર 7.5% સુધી દાન કરવાની મંજૂરી આપી હતી. આ માપદંડ અનુસાર, 2017 પછી રચાયેલી ઘણી કંપનીઓ રાજકીય દાન માટે પાત્ર નથી. સરકારે કંપનીઓ પરના આ પ્રતિબંધને દૂર કરવા માટે કાયદામાં સુધારો કર્યો હતો.
નિયમોમાં ફેરફાર
ત્રણ વર્ષમાં સરેરાશ નફાના 7.5%ની મર્યાદાને દૂર કરવા સાથે, કેટલીક કંપનીઓએ તેમના નફાનો મોટો હિસ્સો અથવા તો તેમના નફા કરતાં પણ વધુ દાન કર્યું હતું. કેટલીક ખોટ કરતી કંપનીઓએ પણ રાજકીય પક્ષોને ચૂંટણી બોન્ડ દ્વારા દાન આપ્યું હતું. હવે કંપનીઓ એ જ વર્ષમાં દાન આપી શકે છે કે જેમાં તેઓની સ્થાપના થઈ હોય. અગાઉ આ શક્ય નહોતું. ઉદાહરણ તરીકે Tshark Overseas Education Consultants and Tshark Infra Developers Private Limited એ BRSને રૂ. 4 કરોડ અને રૂ. 3.5 કરોડનું દાન આપ્યું હતું. આ કંપનીઓની સ્થાપના 2023માં થઈ હતી. એ જ રીતે, 2018માં રચાયેલી HH આયર્ન એન્ડ સ્ટીલ પ્રાઇવેટ લિમિટેડએ 2019-20 અને 2021-22 વચ્ચેના ત્રણ વર્ષમાં રૂ. 5.6 કરોડનો નફો કર્યો હતો, પરંતુ ભાજપને રૂ. 15 કરોડ અને BJDને રૂ. 5 કરોડનું દાન આપ્યું હતું.
નવી કંપનીઓમાંથી છએ ઈલેક્ટોરલ બોન્ડ દ્વારા રૂ. 10 કરોડથી વધુનું દાન આપ્યું છે.
તેમાંથી, LCC પ્રોજેક્ટ્સ પ્રાઇવેટ લિમિટેડે સૌથી વધુ રૂ. 31.5 કરોડનું દાન આપ્યું હતું. 2017માં બનેલી આ કંપનીએ પોતાનું સમગ્ર દાન ભાજપને આપ્યું હતું. તેવી જ રીતે અપર્ણા ફાર્મ્સ એન્ડ એસ્ટેટ એલએલપીએ 30 કરોડ રૂપિયાનું દાન આપ્યું છે. 2020માં બનેલી આ કંપનીએ કોંગ્રેસ અને BRSને 15-15 કરોડ રૂપિયા આપ્યા હતા. Askas Logistics અને HH આયર્ન એન્ડ સ્ટીલે રૂ. 20 કરોડથી વધુનું દાન આપ્યું છે. TVS મોબિલિટી પ્રાઇવેટ લિમિટેડ, 2018 માં રચાયેલ, 16 કરોડ રૂપિયાનું દાન કર્યું જે સંપૂર્ણપણે ભાજપની કીટીમાં ગયું.