મોદી સરકારનો મોટો કર સુધારો, GST દર ઘટાડીને 5% અને 18% કરવામાં આવશે
પ્રધાનમંત્રી નરેન્દ્ર મોદીએ 15 ઓગસ્ટના રોજ લાલ કિલ્લા પરથી દેશને સંબોધન કરતી વખતે જાહેરાત કરી હતી કે દિવાળી સુધીમાં GST સિસ્ટમમાં મોટો સુધારો લાગુ કરવામાં આવશે. આ જાહેરાત પછી, નાણા મંત્રાલયે સ્પષ્ટતા કરી છે કે સરકાર GSTને ફક્ત બે સ્લેબ બનાવવા માટે એક રોડમેપ તૈયાર કરી રહી છે. આ માટે જરૂરી પ્રક્રિયાઓ શરૂ થઈ ગઈ છે અને મંત્રીઓના જૂથ (GoM) સમીક્ષા બેઠકોમાં તેના પર સતત કામ કરી રહ્યું છે.
હાલમાં, GST ના ચાર મુખ્ય સ્લેબ છે – 5%, 12%, 18% અને 28%. આ ઉપરાંત, કેટલીક ખાસ વસ્તુઓ પર 40% સુધીનો સેસ પણ વસૂલવામાં આવે છે. પરંતુ પ્રસ્તાવિત સુધારા હેઠળ, 12% અને 28% સ્લેબ સંપૂર્ણપણે નાબૂદ કરવામાં આવશે અને ફક્ત 5% અને 18% સ્લેબ જ રહેશે. સરકાર માને છે કે આનાથી કર માળખું સરળ બનશે, પારદર્શિતા વધશે અને ઉદ્યોગો તેમજ ગ્રાહકોને રાહત મળશે.
“નેક્સ્ટ જનરેશન GST”
વરિષ્ઠ સરકારી અધિકારીઓએ તેને “નેક્સ્ટ જનરેશન GST” ગણાવ્યું છે. તેમનું કહેવું છે કે આ સુધારો આર્થિક સુધારાના ઇતિહાસમાં સૌથી મોટું અને સૌથી અસરકારક પગલું સાબિત થશે. અધિકારીએ કહ્યું, “મોટાભાગની આવશ્યક અને સામાન્ય રીતે ઉપયોગમાં લેવાતી વસ્તુઓ 5% સ્લેબમાં હશે, જેનાથી કિંમતોમાં ઘટાડો થશે. તે જ સમયે, કેટલીક સેવાઓ અને અન્ય ઉત્પાદનો 18% સ્લેબમાં રાખવામાં આવશે. પરિણામે, લોકોના ખિસ્સામાં વધુ પૈસા રહેશે અને વપરાશ સ્વાભાવિક રીતે વધશે.”
કિંમતોમાં ઘટાડો અને વપરાશમાં વધારો
જ્યારે નવી દર વ્યવસ્થા લાગુ થશે, ત્યારે ખાદ્ય પદાર્થો, સ્ટેશનરી, કૃષિ વસ્તુઓ અને નાના ઉદ્યોગોમાં વપરાતા કાચા માલ જેવી રોજિંદા વસ્તુઓના ભાવમાં ઘટાડો થવાની સંભાવના છે. અધિકારીઓ કહે છે કે આનો સીધો ફાયદો સામાન્ય લોકોને થશે.
- ખેડૂતોને સસ્તા જંતુનાશકો અને ખાતરો મળી શકશે.
- વિદ્યાર્થીઓ માટે પુસ્તકો અને પેન્સિલ જેવી વસ્તુઓ 5% સ્લેબમાં હશે.
- નાના ઉદ્યોગો અને MSME ને સસ્તા ભાવે કાચો માલ મળશે, જેનાથી ઉત્પાદન ખર્ચ ઘટશે અને સ્પર્ધા વધશે.
લાંબી ચર્ચા-વિચારણા પછી પ્રસ્તાવ
સૂત્રોના જણાવ્યા અનુસાર, છેલ્લા છ મહિનાથી આ નવી રચના પર સતત ચર્ચા થઈ રહી હતી. નિષ્ણાતો, ઉદ્યોગ પ્રતિનિધિઓ અને રાજ્યોના નાણામંત્રીઓ સાથે ઘણી બેઠકો યોજાઈ હતી. દરેક મુદ્દા પર ઊંડાણપૂર્વક ચર્ચા કરવામાં આવી હતી અને ઘણા કિસ્સાઓમાં, ત્રણથી ચાર ચર્ચાઓ પછી નિર્ણય લેવામાં આવ્યો હતો. સરકાર ઇચ્છે છે કે નવી સિસ્ટમ એવી હોય કે વારંવાર કર દરમાં ફેરફાર કરવાની જરૂર ન પડે અને ઇનપુટ ટેક્સ ક્રેડિટ અટકી ન જાય.
2047 સુધીમાં એક સ્લેબ માટેની તૈયારી
અધિકારીઓએ સ્પષ્ટતા કરી કે બે-સ્લેબ સિસ્ટમ ભારતને ધીમે ધીમે “એક જ કર દર” સિસ્ટમ તરફ દોરી જશે. ધ્યેય એ છે કે 2047 સુધીમાં, જ્યારે ભારત એક વિકસિત રાષ્ટ્ર બનશે, ત્યારે એક જ GST દર લાગુ કરી શકાય. વિકસિત દેશોમાં, આવક અને ખર્ચ કરવાની ક્ષમતા લગભગ સમાન છે, તેથી એક જ દર પ્રણાલી તેમના માટે યોગ્ય છે.
રાજકીય અને આર્થિક સંતુલન
કેન્દ્ર સરકારે એ પણ સુનિશ્ચિત કર્યું છે કે ગરીબ અને મધ્યમ વર્ગને સીધો લાભ મળે. તેથી, મોટાભાગની વસ્તુઓ 5% માં રાખવામાં આવી છે. તે જ સમયે, તમાકુ, દારૂ વગેરે જેવી “ખરાબ વસ્તુઓ” પર 40% કરનો વિકલ્પ અકબંધ રહેશે, જેથી મહેસૂલનું નુકસાન ન થાય અને સામાજિક નિયંત્રણ પણ જળવાઈ રહે.
