શું તમે જાણો છો કે પેટ્રોલ અને ડીઝલના ભાવ કેવી રીતે નક્કી થાય છે? જો નહીં, તો આજે જ જાણી લો
થોડા મહિનામાં ભારતમાં પેટ્રોલ અને ડીઝલના ભાવમાં રેકોર્ડ ઉછાળો આવ્યો છે. ઘણા મોટા શહેરોમાં પેટ્રોલના ભાવ 100 રૂપિયાને પાર પહોંચી ગયા છે. પેટ્રોલ અને ડીઝલના ભાવમાં આ વધારા બાદ લોકોને ઘણી સમસ્યાઓનો સામનો કરવો પડી રહ્યો છે. આવી સ્થિતિમાં તમારા મનમાં સવાલ ઉઠ્યો હશે કે પેટ્રોલ અને ડીઝલ આટલું મોંઘું કેમ વેચાય છે? અને તેમની કિંમતો કેવી રીતે નક્કી કરવામાં આવે છે? જો તમે પણ આ વાતથી અજાણ હોવ તો આજે આપણે જાણીશું કે ભારતમાં પેટ્રોલ અને ડીઝલના ભાવ કેવી રીતે નક્કી થાય છે.
પેટ્રોલ અને ડીઝલના ભાવ કોઈ એક વસ્તુ પર નિર્ભર નથી. તેમની કિંમતો નક્કી કરતી વખતે ઘણી બાબતોને ધ્યાનમાં રાખવામાં આવે છે. વૈશ્વિક તેલ બજારથી લઈને કેન્દ્ર સરકાર અને રાજ્ય સરકારો તેમની કિંમતો નક્કી કરવામાં મહત્વની ભૂમિકા ભજવે છે. ચાલો તેના વિશે વિગતવાર જાણીએ –
ભારત તેની 80% પેટ્રોલ અને ડીઝલની માંગ વૈશ્વિક તેલ બજારમાંથી પૂરી કરે છે. આ કારણથી પેટ્રોલ અને ડીઝલની કિંમતો નક્કી કરવામાં વૈશ્વિક બજારની સૌથી મોટી ભૂમિકા હોય છે. કાચા તેલના ભાવમાં દરરોજ વધઘટ થાય છે. આને ધ્યાનમાં રાખીને, ભારતમાં તેલની કિંમતો દૈનિક ધોરણે નક્કી કરવામાં આવે છે. હાલમાં, બ્રેન્ટ ક્રૂડ ઓઇલ વૈશ્વિક તેલ બજારમાં મુખ્ય વેપારી છે.
તેલના શુદ્ધિકરણ પછી, માર્કેટિંગ કંપનીઓ વૈશ્વિક સ્તરે પ્રવર્તતા દર અનુસાર તેલની કિંમત નક્કી કરે છે. ત્રીજી મુખ્ય ભૂમિકા સરકાર દ્વારા ભજવવામાં આવે છે. કેન્દ્ર અને રાજ્ય સરકારો તેલ પર વિવિધ પ્રકારના ટેક્સ વસૂલે છે.
જેમાં રાજ્ય સરકાર દ્વારા વસૂલવામાં આવતી એક્સાઈઝ ડ્યુટી અને વેટનો સમાવેશ થાય છે. તે પછી ડીલર કમિશન પણ ઉમેરવામાં આવે છે. આ બધાને ઉમેર્યા પછી, બજારમાં પેટ્રોલ અને ડીઝલની છૂટક કિંમત નક્કી કરવામાં આવે છે. નોંધનીય છે કે ભારત વિશ્વમાં પેટ્રોલ અને ડીઝલની કિંમતો પર સૌથી વધુ ટેક્સ વસૂલ કરે છે.
અલગ-અલગ રાજ્યોમાં પેટ્રોલ અને ડીઝલના ભાવ કેમ અલગ-અલગ છે?
તમારામાંથી ઘણાની અંદર આ પ્રશ્ન ઊભો થયો હશે કે અલગ-અલગ રાજ્યોમાં પેટ્રોલ અને ડીઝલની કિંમતો અલગ-અલગ કેમ છે? તેનું મુખ્ય કારણ રાજ્ય સરકારો દ્વારા પેટ્રોલ અને ડીઝલ પર વસૂલવામાં આવતો વેલ્યુ એડેડ ટેક્સ (VAT) છે. દરેક રાજ્ય પોતપોતાના હિસાબે અલગ અલગ વેટ વસૂલે છે. આ કારણથી અલગ-અલગ રાજ્યોમાં પેટ્રોલ અને ડીઝલના ભાવ અલગ-અલગ છે.
