વન્યજીવ સંરક્ષણ અને વિવાદો વચ્ચે સુપ્રીમ કોર્ટે મોટી કાર્યવાહી કરી!
ગુજરાતના જામનગરમાં સ્થિત રિલાયન્સ ફાઉન્ડેશનના વન્યજીવન બચાવ કેન્દ્ર વંતારાને લગતા વિવાદ પર દેશની સૌથી મોટી કોર્ટે કડક વલણ અપનાવ્યું છે. કોર્ટે સ્પેશિયલ ઇન્વેસ્ટિગેશન ટીમ (SIT) ની રચના કરીને સમગ્ર મામલાની સ્વતંત્ર તપાસનો આદેશ આપ્યો છે. આ ટીમનું નેતૃત્વ સુપ્રીમ કોર્ટના ભૂતપૂર્વ ન્યાયાધીશ જસ્ટિસ જે. ચેલમેશ્વર કરશે.
વકીલો સીઆર જયા સુકિન અને દેવ શર્મા દ્વારા દાખલ કરાયેલી બે પીઆઈએલ બાદ આ પગલું લેવામાં આવ્યું હતું. એવો આરોપ મૂકવામાં આવ્યો હતો કે દેશ અને વિદેશથી હાથીઓ સહિત ઘણા પ્રાણીઓના ગેરકાયદેસર રીતે સંવર્ધન કાર્યક્રમો લાવવા, રાખવા અને ચલાવવામાં વંતારાએ નિયમોનું પાલન કર્યું નથી. કોલ્હાપુરના મંદિરના હાથી ‘મહાદેવી’ને વંતારામાં લઈ જવામાં આવ્યા બાદ આ વિવાદ શરૂ થયો હતો.
SIT એ કયા પાસાઓની તપાસ કરવાની છે?
- વિદેશી અને સ્થાનિક સ્ત્રોતોમાંથી પ્રાણીઓની આયાત-નિકાસની પદ્ધતિઓની સમીક્ષા.
- વન્યજીવન સંરક્ષણ અધિનિયમ 1972, CITES અને પ્રાણી સંગ્રહાલયના નિયમોના પાલનની તપાસ.
- પ્રાણીઓની સંભાળ, દવા અને કલ્યાણના ધોરણોનું મૂલ્યાંકન.
- પ્રાણીઓના મૃત્યુ અને કારણોની તપાસ.
- ખાનગી સંગ્રહ, જૈવવિવિધતા સંસાધનોનો ઉપયોગ અને શક્ય નાણાકીય અનિયમિતતાઓની તપાસ.
- કાર્બન અને વોટર ક્રેડિટના દુરુપયોગ, વન્યજીવન દાણચોરી અને મની લોન્ડરિંગના આરોપોની તપાસ.
ટીમમાં ઉત્તરાખંડ અને તેલંગાણા હાઈકોર્ટના ભૂતપૂર્વ મુખ્ય ન્યાયાધીશ જસ્ટિસ રાઘવેન્દ્ર ચૌહાણ, મુંબઈના ભૂતપૂર્વ પોલીસ કમિશનર હેમંત નાગરાલે અને કસ્ટમ્સના વધારાના કમિશનર અનિશ ગુપ્તાનો સમાવેશ થાય છે. SIT એ તાત્કાલિક કામ શરૂ કરવું પડશે અને 12 સપ્ટેમ્બર સુધીમાં રિપોર્ટ સબમિટ કરવો પડશે.
કોર્ટે સ્પષ્ટતા કરી છે કે આ તપાસ ફક્ત તથ્યોની પુષ્ટિ કરવા માટે છે, વંતારા કે કોઈપણ સંસ્થા સામે પૂર્વગ્રહ રાખીને નહીં. અરજીઓમાં લગાવવામાં આવેલા આરોપો માટે કોઈ નક્કર પુરાવા નથી, પરંતુ ગંભીર મુદ્દાઓને કારણે, કોર્ટે સ્વતંત્ર તપાસ જરૂરી ગણાવી છે.
