સાબરમતીમાં ગાંધી આશ્રમની પુનઃવિકાસ યોજના માટે સુપ્રીમ કોર્ટે સાબરમતી આશ્રમ રિડેવલપમેન્ટ પ્લાન કેસને ફરીથી ખોલ્યો છે. ગુજરાત સરકારને સુપ્રીમ કોર્ટમાંથી ઝટકો લાગ્યો છે. આ યોજના વિરુદ્ધ મહાત્મા ગાંધીના પ્રપૌત્ર તુષાર ગાંધીની અરજી પર ફરીથી સુનાવણી થશે. ગુજરાત હાઈકોર્ટ તેની નવેસરથી સુનાવણી કરશે. રિડેવલપમેન્ટ પ્લાન સામેની અરજીને ફગાવી દેવાના હાઈકોર્ટના 2021ના નિર્ણયને રદ કરવામાં આવ્યો હતો. સુપ્રીમ કોર્ટે હાઈકોર્ટને આ મામલે ફરી સુનાવણી કરવા જણાવ્યું છે. સુપ્રીમ કોર્ટે કહ્યું કે, હાઈકોર્ટે ગુજરાત સરકારની બાજુ સાંભળ્યા બાદ પોતાનો ચુકાદો આપવો જોઈએ.
જસ્ટિસ ડીવાય ચંદ્રચુડ અને જસ્ટિસ સૂર્યકાંતની બેન્ચે સુનાવણી કરી હતી. બેન્ચે કહ્યું હતું કે અમારું માનવું છે કે હાઈકોર્ટે આ મામલે ગુજરાત સરકાર પાસેથી એફિડેવિટ પણ માગ્યું નથી, તેથી આ મામલો ફરીથી ખોલવો જોઈએ. હાઈકોર્ટે આ મામલે ફરી સુનાવણી કરવી જોઈએ અને પક્ષકારોને સાંભળવા જોઈએ. અમે આ બાબતની યોગ્યતા પર ટિપ્પણી કરી રહ્યા નથી. હાઈકોર્ટે આ મામલે જલ્દી સુનાવણી કરીને ચુકાદો આપવો જોઈએ. સુનાવણી દરમિયાન સોલિસિટર જનરલ તુષાર મહેતાએ કહ્યું કે અમે 2 અઠવાડિયામાં જવાબ દાખલ કરીશું. ગુજરાત હાઈકોર્ટને આ અરજીને ફાસ્ટ ટ્રેક કરવા માટે કહેવામાં આવે. ત્યાં સુધી પુનવિકાસ અટકાવવો જોઈએ. તુષાર મહેતાએ કહ્યું કે હું HCને વિનંતી કરીશ કે તે પ્રાથમિકતાના ધોરણે લે.
અરજદાર ઈન્દિરા જયસિંગે કહ્યું કે ટ્રસ્ટીઓની સુનાવણીની જરૂર છે કારણ કે આ મામલો ટ્રસ્ટના આદેશ હેઠળ આવે છે. યોગ્યતા અને ખામીઓના આધારે તમને સંબોધતા નથી. મહાત્મા ગાંધીના વારસાને આજના સમયમાં જીવંત રાખવો એ ટ્રસ્ટનો આદેશ છે. ગુજરાત સરકારે કહ્યું કે સરકાર ટ્રસ્ટના અસ્તિત્વ પ્રત્યે સંપૂર્ણ રીતે સભાન છે, પરંતુ HCને તે વિનંતી સાંભળવા દો. વાસ્તવમાં મહાત્મા ગાંધીના પ્રપૌત્ર તુષાર ગાંધી ગુજરાત સરકારના નિર્ણય વિરુદ્ધ સુપ્રીમ કોર્ટમાં પહોંચ્યા છે.
સુપ્રીમ કોર્ટ પાસે વહેલી સુનાવણીની માંગ પણ કરવામાં આવી હતી. સુપ્રીમ કોર્ટ ટૂંક સમયમાં સુનાવણી કરવા સંમત થઈ હતી. તુષાર ગાંધીએ ગુજરાત હાઈકોર્ટના નિર્ણયને પડકાર્યો છે. હાઈકોર્ટે 25 નવેમ્બર 2021ના રોજ તુષારની અરજી ફગાવી દીધી હતી. તુષાર કહે છે કે આ પ્રોજેક્ટ સાબરમતી આશ્રમની ભૌતિક રચનાને બદલી નાખશે અને તેની પ્રાચીન સાદગીને ભ્રષ્ટ કરશે. અરજદારે કહ્યું છે કે 2019 માં ગુજરાત સરકારે આશ્રમને ફરીથી ડિઝાઇન અને પુનઃવિકાસ કરવાના તેના ઇરાદાને જાહેર કર્યો હતો અને દાવો કર્યો હતો કે તે “વર્લ્ડ ક્લાસ મ્યુઝિયમ” અને “પર્યટન સ્થળ” તરીકે બનાવવામાં આવશે. 40 થી વધુ “સમાન” ઇમારતોની ઓળખ કરવામાં આવી હતી જે સાચવવામાં આવશે જ્યારે બાકીની લગભગ 200 તોડી પાડવામાં આવશે. આ યોજનામાં કાફે, પાર્કિંગ લોટ, ઉદ્યાનો અને ચંદ્રભાગા નદીના પ્રવાહને પુનર્જીવિત કરવા જેવી સુવિધાઓ બનાવવાનું વચન આપવામાં આવ્યું હતું. અરજદારને ડર છે કે આ પ્રોજેક્ટ સાબરમતી આશ્રમની ભૌતિક રચનામાં ફેરફાર કરશે અને તેની પ્રાચીન સાદગીને ભ્રષ્ટ કરશે, જે ગાંધીજીની વિચારધારાને મૂર્ત બનાવે છે અને તેને વિસ્તૃત કરે છે.
આ આશ્રમના આ મહત્વના ગાંધીવાદી સિદ્ધાંતોથી વિપરીત છે. રાષ્ટ્રપિતા મહાત્મા ગાંધી અમદાવાદના સાબરમતી આશ્રમમાં લાંબા સમય સુધી રહ્યા હતા અને તે દેશની સ્વતંત્રતા ચળવળ સાથે ગાઢ રીતે સંકળાયેલા છે.
ગુજરાત સરકાર 54 એકરમાં ફેલાયેલા આ આશ્રમ અને તેની આસપાસ સ્થિત 48 હેરિટેજ પ્રોપર્ટીઝને વિશ્વ કક્ષાનું પ્રવાસન કેન્દ્ર બનાવવા માંગે છે. મહાત્મા ગાંધીના ત્રીજા પુત્ર મણિલાલના પુત્ર તુષાર ગાંધીએ ગુજરાત સરકારના રૂ. 1200 કરોડના ગાંધી આશ્રમ મેમોરિયલ એન્ડ પ્રિસિંક્ટ ડેવલપમેન્ટ પ્રોજેક્ટને પડકાર્યો છે, કારણ કે તે રાષ્ટ્રપિતાની ઇચ્છા અને ફિલસૂફીની વિરુદ્ધ છે. ગુજરાત હાઈકોર્ટમાં દાખલ કરાયેલી અરજીમાં ગુજરાત સરકાર, સાબરમતી આશ્રમની વિવિધ પ્રવૃતિઓ જોતા છ ટ્રસ્ટ, ગાંધી સ્મારક નિધિ નામના ચેરિટેબલ ટ્રસ્ટ, અમદાવાદ મ્યુનિસિપલ કોર્પોરેશન અને પ્રોજેક્ટ સાથે સંકળાયેલા અન્ય તમામ લોકોને પ્રતિવાદી બનાવવામાં આવ્યા હતા. લેખક અને સામાજિક કાર્યકર્તા તુષાર ગાંધીએ આ ટ્રસ્ટોને પૂછ્યું કે તેઓ શા માટે તેમની જવાબદારી નિભાવવામાં સક્ષમ નથી.
