નેપાળની અસ્થિરતાથી ભારતને શું નુકસાન થઈ શકે છે? રાજકીય નિષ્ણાતોની ચેતવણી
નેપાળ હાલમાં Gen-Z આંદોલનને કારણે મોટા સંકટમાંથી પસાર થઈ રહ્યું છે. 4 સપ્ટેમ્બરે સોશિયલ મીડિયા પર પ્રતિબંધ લગાવ્યા બાદ 8 સપ્ટેમ્બરથી દેશભરમાં યુવાનોએ પ્રદર્શન શરૂ કરી દીધું. ધીમે-ધીમે આ આંદોલન એટલું મોટું થઈ ગયું કે વડાપ્રધાન કેપી શર્મા ઓલી અને રાષ્ટ્રપતિ રામચંદ્ર પૌડેલને રાજીનામું આપવું પડ્યું. હાલમાં નેપાળી સેનાએ પરિસ્થિતિ સંભાળી લીધી છે, પરંતુ અસ્થિરતાએ સમગ્ર દક્ષિણ એશિયા, ખાસ કરીને ભારતને ચિંતામાં મૂકી દીધું છે.
ભારત-નેપાળના વેપારી સંબંધો
ભારત અને નેપાળ વચ્ચેના વેપારી સંબંધો ઘણા ગાઢ છે. નેપાળ તેની ઊર્જા, તેલ, દવાઓ અને રોજિંદા જરૂરી ચીજવસ્તુઓનો મોટો ભાગ ભારત પાસેથી આયાત કરે છે. સાથે જ, ભારત નેપાળમાં અનેક હાઇડ્રોપાવર અને ઇન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર પ્રોજેક્ટ્સ ચલાવી રહ્યું છે, જેનાથી ત્યાં રોજગાર પણ મળે છે. આવા સંજોગોમાં નેપાળની રાજકીય અસ્થિરતા સીધી રીતે ભારતની અર્થવ્યવસ્થા અને રોકાણને અસર કરી શકે છે.
ઇન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર અને ઊર્જા પ્રોજેક્ટ્સ પર અસર
નેપાળમાં ચાલી રહેલી હિંસા અને અરાજકતાને કારણે ઘણા પાવર પ્રોજેક્ટ્સ અને ટ્રાન્સમિશન લાઇનનું કામ અટકી શકે છે. જે પ્રોજેક્ટ્સ શરૂ થવાના હતા, તેમાં પણ વિલંબ થશે. તેનાથી ભારતની કંપનીઓને નાણાકીય નુકસાન અને સપ્લાય ચેઇનમાં અવરોધનો સામનો કરવો પડશે.
પર્યટન અને સેવા ક્ષેત્ર પર અસર
નેપાળની અર્થવ્યવસ્થામાં પર્યટનની મોટી ભૂમિકા છે. દર વર્ષે લાખો ભારતીય પર્યટકો ત્યાં જાય છે. વર્તમાન પરિસ્થિતિથી હોટલ બુકિંગ, ફ્લાઇટ્સ અને ટૂરિઝમ કંપનીઓને નુકસાન થશે. તેની અસર ભારતના ટ્રાવેલ અને એવિએશન ઉદ્યોગ પર પણ જોવા મળશે.
સરહદ સુરક્ષા પર જોખમ
ભારત-નેપાળની સરહદ લગભગ 1,750 કિલોમીટર લાંબી અને ખુલ્લી છે. અસ્થિરતાના સમયગાળામાં તસ્કરી, ગેરકાયદેસર વેપાર અને હથિયારોની અવરજવર વધી શકે છે. તેનાથી ભારતે સરહદ પર દેખરેખ અને જવાનોની તૈનાતી વધારવી પડશે, જેનાથી સુરક્ષા પાછળનો ખર્ચ પણ વધશે.
ભારતની અર્થવ્યવસ્થા માટે પડકાર
ભારત પહેલેથી જ વૈશ્વિક વ્યાપારિક પડકારો અને અમેરિકાના વધેલા ટેરિફનો સામનો કરી રહ્યું છે. આવા સંજોગોમાં નેપાળમાં સંકટ વધવાથી નિકાસકારોને ડિલિવરીમાં મુશ્કેલી થશે. તેનાથી ભારતની સપ્લાય ચેઇન અને વિદેશી વેપાર બંને પર નકારાત્મક અસર પડશે.
પહેલાં પણ ભારત સહન કરી ચૂક્યું છે
આ પહેલીવાર નથી કે કોઈ પડોશી દેશની અસ્થિરતાની અસર ભારત પર પડી હોય. બાંગ્લાદેશમાં રાજકીય પરિવર્તન, શ્રીલંકાનું આર્થિક સંકટ અને અફઘાનિસ્તાનમાં તાલિબાનની વાપસી – આ તમામ ઘટનાઓએ ભારતની અર્થવ્યવસ્થા અને સુરક્ષા પર સીધી અસર કરી છે. નેપાળની વર્તમાન પરિસ્થિતિ પણ તે જ કડીનો એક ભાગ છે.
એકંદરે, નેપાળમાં Gen-Z આંદોલન માત્ર ત્યાંની રાજનીતિ જ નહીં, પરંતુ ભારતની અર્થવ્યવસ્થા અને સુરક્ષા માટે પણ એક મોટો પડકાર સાબિત થઈ શકે છે.
