સંતુલિત આહાર: સ્વાસ્થ્ય અને સુખાકારીનો આધાર
આજના ઝડપી યુગમાં, લોકો સ્વાસ્થ્ય પ્રત્યે વધુ જાગૃત બન્યા છે. “સંતુલિત આહાર” શબ્દ વારંવાર સાંભળવા મળે છે, પરંતુ તેનો અર્થ શું છે અને તેમાં શું સમાયેલું છે તે જાણવું ખૂબ જ જરૂરી છે. સંતુલિત આહાર માત્ર શરીરને જ નહીં, પરંતુ મનને પણ સ્વસ્થ રાખવામાં મદદ કરે છે.
સંતુલિત આહાર શા માટે અનિવાર્ય છે?
ક્લિનિકલ ન્યુટ્રિશનિસ્ટ ડૉ. નિધિ નિગમ સમજાવે છે કે સંતુલિત આહાર ન લેવાથી પોષક તત્વોની ઉણપ, હોર્મોનલ અસંતુલન, થાક અને અકાળે વૃદ્ધત્વ જેવી સમસ્યાઓ થઈ શકે છે. સંતુલિત આહાર એટલે એવો ખોરાક જેમાં કાર્બોહાઇડ્રેટ્સ, પ્રોટીન, સ્વસ્થ ચરબી, વિટામિન્સ અને ખનિજો જેવા તમામ જરૂરી પોષક તત્વો યોગ્ય માત્રામાં સમાયેલા હોય.
સંતુલિત આહારના મુખ્ય ફાયદાઓ:
- ઉર્જાવાન અને સક્રિય: ઉંમર વધવાની સાથે શરીરને ઉર્જાવાન અને સક્રિય રાખે છે.
- રોગપ્રતિકારક શક્તિમાં વધારો: રોગો સામે લડવાની શરીરની ક્ષમતા વધારે છે.
- જીવનશૈલીના રોગોથી રક્ષણ: ડાયાબિટીસ, હાઈ બ્લડ પ્રેશર અને હૃદય રોગ જેવી બીમારીઓનું જોખમ ઘટાડે છે.
- ત્વચા અને વાળનું સ્વાસ્થ્ય: ત્વચામાં ચમક અને વાળને મજબૂત બનાવે છે.
સ્વસ્થ થાળી: એક માર્ગદર્શિકા
એક સ્વસ્થ થાળી આ મુજબ હોવી જોઈએ:
- અડધી થાળી શાકભાજી: જેમાં કાચા સલાડ અને રાંધેલા શાકભાજી બંનેનો સમાવેશ થાય.
- ૧/૪ થાળી પ્રોટીન: દાળ, કઠોળ, પનીર, ઈંડા, ચિકન અથવા માછલી.
- ૧/૪ થાળી જટિલ કાર્બોહાઇડ્રેટ્સ: ઘઉં, બાજરી, બ્રાઉન રાઇસ, ઓટ્સ.
- થોડી માત્રામાં સ્વસ્થ ચરબી: ૧ નાની ચમચી ઘી, બદામ અથવા બીજ.
દિવસભરનું આહાર આયોજન
એક દિવસ માટે આદર્શ આહાર યોજના આ પ્રમાણે હોઈ શકે છે:
- સવારે (૫-૬ વાગ્યે): ૫-૬ પલાળેલા બદામ/અખરોટ અથવા ૧ નાની ચમચી બીજ (અળસી, કોળું, સૂર્યમુખી).
- સવારનો નાસ્તો (૭-૯ વાગ્યે): દલીયા/ઓટ્સ/પોહા દહીં સાથે, અથવા ઈંડા/કોટેજ ચીઝ.
- બપોર પહેલા: મોસમી ફળ.
- બપોરનું ભોજન (૧-૨ વાગ્યે): અડધી પ્લેટ શાકભાજી, ૧ વાટકી દાળ/ચિકન/માછલી, ૧-૨ રોટલી અથવા અડધો કપ બ્રાઉન રાઇસ/બાજરી, ૧ વાટકી દહીં.
- સાંજનો નાસ્તો: શેકેલા મખાના, ચણા અથવા મકાઈ સાથે લીલી ચા/મીઠી વગરની ચા.
- રાત્રિ ભોજન (૭-૮ વાગ્યે): હળવો ખોરાક જેમ કે શાકભાજીનો સૂપ, પનીર/ચિકન/મસૂર, ૧-૨ મલ્ટીગ્રેન રોટલી.
- રાત્રે સૂતા પહેલા: એક ગ્લાસ હળદરવાળું દૂધ અથવા ગરમ પાણી.
