હનુમાનજીને કેમ ‘ચિરંજીવી’ માનવામાં આવે છે? જાણો આ ખાસ કારણ
“અંજના નંદનં વીરં જાનકી શોક નાશનમ્।
કપીશમક્ષહન્તારં વંદે લંકાભયંકરમ્॥”
હું અંજનાના પુત્ર વીર હનુમાનને પ્રણામ કરું છું – જે સીતાના દુ:ખ દૂર કરનારા, વાનરરાજ, અસુરોનો નાશ કરનારા અને લંકાને ભયભીત કરનારા છે.
હિંદુ ધર્મના અસંખ્ય દેવી-દેવતાઓ, ઋષિઓ અને દિવ્ય આત્માઓમાંથી ફક્ત અમુક જ ચિરંજીવી (અમર) કહેવાય છે. તેમાંથી સૌથી મુખ્ય છે હનુમાનજી, પવનપુત્ર, ભક્તિભાવના પ્રતીક અને ધર્મના રક્ષક. જ્યારે અન્ય દેવતાઓ તેમના દિવ્ય લોકમાં રહે છે અને મનુષ્ય પોતાના કર્મચક્રમાં બંધાયેલા રહે છે, ત્યારે હનુમાનજી વિશે માનવામાં આવે છે કે તેઓ આજે પણ આપણી વચ્ચે અદૃશ્ય રૂપમાં હાજર છે.
આખરે હનુમાનજીને આ અમરત્વ કેવી રીતે મળ્યું? શા માટે તેમને ધર્મના સનાતન સેવક અને સંરક્ષક તરીકે પૂજવામાં આવે છે? ચાલો સમજીએ—
1. ભગવાન રામનું અમરત્વનું વરદાન
લંકા વિજય પછી ભગવાન રામે હનુમાનજીની ભક્તિ અને નિસ્વાર્થ સેવાથી પ્રસન્ન થઈને તેમને વરદાન આપ્યું કે “જ્યાં સુધી આ પૃથ્વી પર રામકથા ગવાશે, ત્યાં સુધી હનુમાન જીવંત રહેશે.” રામનું નામ યુગો સુધી ગવાશે, તેથી હનુમાનજીની ઉપસ્થિતિ પણ હંમેશા રહેશે.
2. નિસ્વાર્થ સેવાનું પ્રતીક
હનુમાનજીની અમરતા કોઈ રાજ્ય કે શક્તિથી નહીં, પરંતુ તેમની સેવા ભાવના સાથે જોડાયેલી છે. તેમણે ક્યારેય વૈભવની ઈચ્છા રાખી નહીં, ફક્ત પ્રભુની સેવાને જ જીવનનો ઉદ્દેશ બનાવ્યો. આ જ ભાવના તેમને યુગો-યુગો સુધી જીવંત રાખે છે.
3. દેવતાઓના આશીર્વાદ
બાળપણમાં જ્યારે ઈન્દ્રના વજ્રથી તેઓ પડ્યા, ત્યારે પણ તેઓ મૃત્યુ પામ્યા નહીં. તે પછી જુદા જુદા દેવતાઓએ તેમને આશીર્વાદ આપ્યા—અગ્નિથી અગ્નિમાં ન બળવાનું વરદાન, વરુણથી પાણીમાં ન ડૂબવાનું વરદાન અને વાયુ દેવથી અપાર શક્તિનું વરદાન. આ રીતે તેમનું શરીર અજેય બની ગયું.
4. કળિયુગના રક્ષક
પ્રાચીન માન્યતાઓ અનુસાર, સાત ચિરંજીવી કળિયુગમાં ધર્મ અને સંતુલન જાળવી રાખવા માટે પૃથ્વી પર રહે છે. હનુમાનજીને ભક્તિભાવ (ભક્તિ યોગ)ની રક્ષાનું દાયિત્વ સોંપવામાં આવ્યું છે. કહેવાય છે કે તેઓ દરેક તે જગ્યાએ પ્રગટ થાય છે જ્યાં તેમને શ્રદ્ધા અને નામસ્મરણથી બોલાવવામાં આવે છે.
5. પ્રાણશક્તિનું પ્રતીક
હનુમાનજી ફક્ત એક વ્યક્તિ નથી, પરંતુ પ્રાણ (જીવનશક્તિ)ના પ્રતીક છે. વાયુ પુત્ર હોવાને કારણે તેઓ એ શ્વાસનું સ્વરૂપ છે જે બધા પ્રાણીઓને જીવંત રાખે છે. જ્યાં સુધી શ્વાસ છે, ત્યાં સુધી હનુમાન છે.
6. અપાર સાહસ અને નિર્ભયતા
હનુમાનજી નિર્ભયતા અને શક્તિના પ્રતીક છે. હનુમાન ચાલીસામાં પણ કહેવામાં આવ્યું છે કે તેમનું સ્મરણ કરવાથી ભય અને સંકટ દૂર થઈ જાય છે. તેમની અમરતા એ યાદ અપાવે છે કે સાચી આસ્થા અને સાહસને સમય કે મુશ્કેલી નષ્ટ કરી શકતી નથી.
7. સંતો અને ભક્તોના અનુભવ
કહેવાય છે કે તુલસીદાસને રામચરિતમાનસ લખવામાં હનુમાનજીએ માર્ગદર્શન આપ્યું. અનેક સંતો અને ભક્તોએ યુગો-યુગો સુધી તેમના દર્શન અને કૃપાનો અનુભવ જણાવ્યો છે. આ માન્યતા આપે છે કે હનુમાનજી આજે પણ જીવંત છે અને ભક્તોની પુકાર સાંભળે છે.
8. માનવ અને દિવ્યતા વચ્ચેનો સેતુ
હનુમાનજી એવી શક્તિ છે જે મનુષ્ય અને ઈશ્વર વચ્ચે પુલનું કામ કરે છે. તેઓ બતાવે છે કે સાચી ભક્તિ, નિસ્વાર્થ સેવા અને અટલ વિશ્વાસથી કોઈપણ સાધક દિવ્યતા પ્રાપ્ત કરી શકે છે.
