CJI ગવઈના આકરા સવાલ: શું ફટાકડા પર પ્રતિબંધ માત્ર મોટા શહેરો માટે જ છે?
સુપ્રીમ કોર્ટમાં ફટાકડાના વેચાણ અને ઉત્પાદન પર લાગેલા પ્રતિબંધને લઈને ફરીથી ચર્ચા તેજ થઈ ગઈ છે. દિલ્હી-એનસીઆરમાં પ્રદૂષણની ગંભીર સમસ્યાને જોતા છેલ્લા કેટલાક વર્ષોથી અહીં ફટાકડાના વેચાણ અને સંગ્રહ પર સંપૂર્ણ પ્રતિબંધ મૂકવામાં આવ્યો હતો. આ પગલું કોર્ટના કડક વલણના કારણે રાજ્ય સરકારોએ ભરવું પડ્યું હતું. પરંતુ હવે ફટાકડાના વેપારીઓ અને તેની સાથે જોડાયેલી અનેક સંસ્થાઓએ આ પ્રતિબંધને પડકારીને છૂટની માંગ કરી છે.
અરજીકર્તાઓની દલીલ
ફાયરવર્ક ટ્રેડર્સ એસોસિએશન, ઈન્ડિક કલેક્ટિવ અને હરિયાણા ફાયરવર્ક મેન્યુફેક્ચરર્સ જેવી સંસ્થાઓનું કહેવું છે કે તેમની પાસે 2027-28 સુધીના માન્ય લાઇસન્સ છે. તેમ છતાં, કોર્ટના જૂના આદેશોના આધારે આ લાઇસન્સ રદ કરવામાં આવી રહ્યા છે. અરજીકર્તાઓએ એ પણ કહ્યું કે તેમને ગ્રીન ફટાકડા (પર્યાવરણ માટે પ્રમાણમાં સુરક્ષિત) ના ઉત્પાદન અને વેચાણની પરવાનગી આપવામાં આવે. તેમણે ખાતરી આપી કે જે પણ ધોરણો નક્કી થશે, તેનું પાલન કરવા તેઓ તૈયાર છે.
કોર્ટની ટિપ્પણી
ચીફ જસ્ટિસ ભૂષણ રામકૃષ્ણ ગવઈ અને જસ્ટિસ કે. વિનોદ ચંદ્રનની બેન્ચે સુનાવણી દરમિયાન એક મહત્વપૂર્ણ સવાલ ઉઠાવ્યો. તેમણે કહ્યું કે ફટાકડા સંબંધિત આદેશ ફક્ત દિલ્હી-એનસીઆર સુધી જ કેમ સીમિત છે? જ્યારે પ્રદૂષણ આખા દેશની સમસ્યા છે, તો નીતિ પણ આખા દેશ માટે સમાન હોવી જોઈએ. ફક્ત એટલા માટે કે દિલ્હીમાં દેશનો એલિટ ક્લાસ (ઉચ્ચ વર્ગ) રહે છે, કોર્ટ ફક્ત આ વિસ્તાર માટે વિશેષ નીતિ બનાવી શકે નહીં.
નિષ્ણાતોનો અભિપ્રાય
કોર્ટને મદદ કરી રહેલા વરિષ્ઠ વકીલ અપરાજિતા સિંહે કહ્યું કે પ્રદૂષણની સૌથી વધુ અસર ગરીબ વર્ગ પર થાય છે. અમીર લોકો કાં તો શિયાળામાં પ્રદૂષણવાળા મહિનાઓ દરમિયાન બહાર જતા રહે છે અથવા એર ફિલ્ટરનો ઉપયોગ કરી લે છે. આવી સ્થિતિમાં, વંચિત વર્ગ સૌથી વધુ માર સહન કરે છે. આના પર ચીફ જસ્ટિસે પણ સહમતિ દર્શાવતા કહ્યું કે તેમણે ગયા વર્ષે અમૃતસરમાં પ્રદૂષણની સ્થિતિ જોઈ હતી, જે દિલ્હી કરતાં પણ વધુ ખરાબ હતી.
આગળ શું?
કેન્દ્ર સરકાર તરફથી હાજર થયેલા એડિશનલ સોલિસિટર જનરલ ઐશ્વર્યા ભાટીએ કોર્ટને જણાવ્યું કે નેશનલ એન્વાયરમેન્ટલ એન્જિનિયરિંગ રિસર્ચ ઇન્સ્ટિટ્યૂટ (NEERI) એ ગ્રીન ફટાકડા પર સંશોધન કર્યું છે. આગામી સુનાવણીમાં આ રિપોર્ટ કોર્ટ સમક્ષ રજૂ કરવામાં આવશે. આ કેસની આગામી સુનાવણી 22 સપ્ટેમ્બરે થશે.
હવે બધાની નજર સુપ્રીમ કોર્ટના આ નિર્ણય પર ટકેલી છે. શું આખા દેશમાં ફટાકડા પર એક સમાન નીતિ લાગુ થશે કે દિલ્હી-એનસીઆર સુધી જ સીમિત રહેશે, તે આવનારા દિવસોમાં સ્પષ્ટ થશે.
