ભગતસિંહની વિચારયાત્રા: ‘હું જેલમાં પણ મુક્ત છું’
ભારતીય સ્વતંત્રતા સંગ્રામના સૌથી તેજસ્વી અને ક્રાંતિકારી નેતાઓમાંના એક, શહીદ ભગતસિંહનો જન્મ દિવસ દેશભરમાં સન્માન અને ગૌરવ સાથે યાદ કરવામાં આવે છે. આ દિવસે, ભારત માતાના આ વીર પુત્રનો જન્મ ૧૯૦૭માં અવિભાજિત પંજાબના લ્યાલપુર (હવે પાકિસ્તાનનો ભાગ) ખાતે થયો હતો.
ભગતસિંહ માત્ર ૨૩ વર્ષની યુવા વયે દેશને બ્રિટિશ ગુલામીમાંથી મુક્ત કરાવવા માટે ૨૩ માર્ચ, ૧૯૩૧ ના રોજ ફાંસીના માંચડે ઝૂલ્યા હતા. તેમની સાથે સુખદેવ અને રાજગુરુને પણ ફાંસી આપવામાં આવી હતી. જોકે બ્રિટિશ શાસકોએ તેમના શરીરને કચડી નાખ્યું, પણ ભગતસિંહના શબ્દો આજે પણ ગુંજી રહ્યા છે: “તેઓ મને મારી શકે છે, પણ મારા વિચારોને મારી શકતા નથી.” તેમના વિચારો આજે પણ જીવંત છે અને યુવાનો માટે પ્રેરણાનો સ્ત્રોત બની રહ્યા છે.
લોકપ્રિયતાથી ડરી ગયેલા શાસકો અને ક્રાંતિકારીનું બલિદાન
ભગતસિંહ ખૂબ જ નાની ઉંમરે સ્વતંત્રતા સંગ્રામમાં જોડાયા હતા. તેઓ માત્ર એક ક્રાંતિકારી જ નહીં, પરંતુ એક મહાન વિચારક, લેખક અને તત્વજ્ઞાની પણ હતા. તેઓ ધર્મનિરપેક્ષતા, સમાજવાદ અને બિનસાંપ્રદાયિકતાના પ્રખર સમર્થક હતા. તેમની વધતી જતી લોકપ્રિયતાથી બ્રિટિશ શાસકો એટલા ડરી ગયા હતા કે તેમણે નિર્ધારિત સમય કરતાં વહેલા જ તેમને ફાંસી આપી દીધી હતી.
તેમણે અને તેમના સાથીઓએ વિધાનસભામાં બોમ્બ ફેંક્યો હતો. આ ઘટના પાછળનો તેમનો હેતુ કોઈને મારવાનો નહોતો, પરંતુ બહેરા બની ગયેલા અંગ્રેજ શાસનને ક્રાંતિનો અવાજ સંભળાવવાનો હતો. આ વિચાર પાછળ ભગતસિંહનું દ્રઢ માનવું હતું: “જો બહેરા લોકોને સાંભળવું હોય, તો અવાજ ખૂબ જ મોટો હોવો જોઈએ.”
આ વિચારધારાએ જ ભગતસિંહને ભારત અને પાકિસ્તાન બંને દેશોમાં એક પૂજનીય ક્રાંતિકારીનું સન્માન અપાવ્યું છે. પાકિસ્તાનમાં પણ તેમને ખૂબ જ માન આપવામાં આવે છે, અને તેમના સન્માનનું ઉલ્લંઘન કરનારાઓ પર કાયદાકીય કાર્યવાહીના દાખલા પણ જોવા મળ્યા છે.
શહીદ ભગતસિંહના ક્રાંતિકારી વિચારો, જે તેમને અમર બનાવે છે
ભગતસિંહનું જીવન ટૂંકું હતું, પણ તેમના વિચારો અને સંદેશાઓ સમયની સીમાઓથી પર છે. તેમના કેટલાક સૌથી શક્તિશાળી વિચારો નીચે મુજબ છે:
- ‘ક્રાંતિની તલવાર’: “બોમ્બ અને પિસ્તોલ ક્રાંતિ નથી લાવતા. ક્રાંતિની તલવાર વિચારોના પથ્થર પર ધારદાર હોય છે.” – આ દર્શાવે છે કે તેઓ હિંસા કરતાં વિચારધારાની શક્તિમાં વધુ માનતા હતા.
- માનવતાવાદી ચિંતા: “હું એક માણસ છું અને મને માનવતાને અસર કરતી દરેક વસ્તુની ચિંતા છે.” – તેમનું ક્રાંતિકારી હોવું એ માત્ર રાજકીય મુક્તિ પૂરતું સીમિત નહોતું, પણ માનવતાના વ્યાપક કલ્યાણ સાથે જોડાયેલું હતું.
- નૈતિક હિંમત: “તેઓ મને મારી શકે છે, પણ મારા વિચારોને મારી શકતા નથી. તેઓ મારા શરીરને કચડી શકે છે, પણ મારા આત્માને કચડી શકતા નથી.” – મૃત્યુ સામે અડગ ઊભા રહેવાની તેમની નૈતિક હિંમત આ શબ્દોમાં પ્રગટ થાય છે.
- આઝાદીની ભાવના: “રાખનો દરેક કણ મારી ગરમીથી હલનચલન કરે છે. હું એક પાગલ માણસ છું જે જેલમાં પણ મુક્ત છું.” – જેલમાં પણ તેમની આઝાદીની ભાવના અખંડ હતી.
- પ્રગતિ અને રૂઢિચુસ્તતા: “જે કોઈ પ્રગતિનો પક્ષ લે છે તેણે દરેક રૂઢિચુસ્તતાની ટીકા કરવી જોઈએ, તેને નકારવી જોઈએ અને તેને પડકારવી જોઈએ.” – તેઓ સમાજમાં સ્થિરતાને બદલે સતત પરિવર્તન અને પ્રગતિના હિમાયતી હતા.
- આત્મનિર્ભર જીવન: “જીવન ફક્ત પોતાના ખભા પર જીવાય છે, ફક્ત મૃતદેહો બીજાના ખભા પર ઉંચકવામાં આવે છે.” – આ તેમનો યુવાનો માટે સૌથી મોટો સંદેશ છે કે જીવન સન્માન અને સ્વાભિમાન સાથે જીવવું જોઈએ.
ભગતસિંહનો જન્મદિવસ આપણને યાદ અપાવે છે કે સાચી ક્રાંતિ માત્ર સત્તા પરિવર્તનથી નહીં, પરંતુ લોકોના વિચારો અને માનસિકતામાં પરિવર્તન લાવવાથી આવે છે. તેમના વિચારો આજે પણ યુવાનોને અન્યાય સામે અવાજ ઉઠાવવા અને સ્વતંત્ર, પ્રગતિશીલ સમાજના નિર્માણ માટે પ્રેરિત કરે છે.
