રેબીઝ ફક્ત કૂતરાંથી જ નહીં, આ અન્ય પ્રાણીઓથી પણ ફેલાઈ શકે છે, ભૂલથી પણ ન કરો અવગણના
રેબીઝ એક વાયરલ બીમારી છે, જે લાઈસાવયરસ (Lyssavirus) નામના વાયરસના કારણે થાય છે. આ વાયરસ મોટેભાગે સંક્રમિત પ્રાણીઓની લાળ દ્વારા મનુષ્યોમાં ફેલાય છે. ધ્યાન રાખો, આ માત્ર કૂતરાં પૂરતું મર્યાદિત નથી – અન્ય ઘણા પ્રાણીઓ પણ આ બીમારી ફેલાવી શકે છે.
વિશ્વ રેબીઝ દિવસ શા માટે મનાવવામાં આવે છે?
દર વર્ષે ૨૮ સપ્ટેમ્બરના રોજ વિશ્વ રેબીઝ દિવસ મનાવવામાં આવે છે. આ દિવસનો હેતુ લોકોને રેબીઝ જેવી જીવલેણ બીમારી વિશે જાગૃત કરવાનો અને તેને રોકવાના ઉપાયો સમજાવવાનો છે. રેબીઝ વાયરસ મનુષ્યો અને પ્રાણીઓના મગજ અને ચેતાતંત્ર (નર્વસ સિસ્ટમ) પર હુમલો કરે છે. જો તેની સારવાર સમયસર ન થાય તો તે મૃત્યુનું કારણ બની શકે છે. મોટાભાગના લોકો માને છે કે રેબીઝ માત્ર કૂતરાંના કરડવાથી ફેલાય છે, પરંતુ નવી શોધ અને ડૉક્ટરોનાં મંતવ્ય અનુસાર, અન્ય ઘણા પ્રાણીઓ પણ આ બીમારીના વાહક હોઈ શકે છે.
રેબીઝ શું છે અને શા માટે આટલું જોખમી છે?
રેબીઝ એક ઘાતક વાયરલ બીમારી છે. તે ચેતાતંત્ર પર હુમલો કરે છે અને મગજમાં સોજો પેદા કરે છે, જેનાથી દર્દી કોમામાં જઈ શકે છે અથવા તેનું મૃત્યુ થઈ શકે છે. વિશ્વ આરોગ્ય સંગઠન (WHO) અનુસાર, વિશ્વભરમાં દર વર્ષે લગભગ ૫૯,૦૦૦ લોકો રેબીઝના કારણે પોતાનો જીવ ગુમાવે છે, જેમાં મોટાભાગના કેસ એશિયા અને આફ્રિકામાં જોવા મળે છે.
ભારતમાં પરિસ્થિતિ: ભારતમાં રેબીઝના ૯૫% થી વધુ કેસ કૂતરાંના કરડવાથી થાય છે. જોકે, આ માત્ર કૂતરાં પૂરતું મર્યાદિત નથી. ફરીદાબાદની અકોર્ડ સુપરસ્પેશિયાલિટી હોસ્પિટલના ઇન્ટરનલ મેડિકલ કન્સલ્ટન્ટ ડૉ. મુકુંદ સિંહ જણાવે છે કે રેબીઝનો કોઈ કાયમી ઇલાજ નથી. જો લક્ષણો શરૂ થઈ જાય, તો દર્દીને બચાવવો લગભગ અશક્ય બની જાય છે. તેથી, સમયસર રસી (વેક્સિન) અને યોગ્ય સારવાર અત્યંત જરૂરી છે.
કયા પ્રાણીઓથી રેબીઝ ફેલાય છે?
- કૂતરાં: રેબીઝના સૌથી મોટા વાહક, ખાસ કરીને રખડતા કૂતરાં. ભારતમાં રેબીઝના ૯૯% કેસ તેમના કરડવાથી થાય છે.
- બિલાડીઓ: પાલતુ કે રખડતી, જો રસી ન આપવામાં આવી હોય.
- ચામાચીડિયા: તેમના કરડવાનો ખ્યાલ ઘણીવાર આવતો નથી. અમેરિકામાં આ રેબીઝનું મુખ્ય સ્ત્રોત છે.
- વાંદરાં: કરડવાથી કે પંજા મારવાથી, ખાસ કરીને જે વિસ્તારોમાં વાંદરાંની સંખ્યા વધુ છે.
- શિયાળ, રેકૂન, લોમડી (ફોક્સ): જંગલી પ્રાણીઓ પણ રેબીઝના વાહક હોઈ શકે છે.
- ગાય, ભેંસ અને અન્ય ખેતીના પ્રાણીઓ: જો સંક્રમિત હોય, તો તેમના કરડવાથી પણ બીમારી ફેલાઈ શકે છે.
રેબીઝની અવગણના કરવાને બદલે, સંક્રમિત કે શંકાસ્પદ પ્રાણીના સંપર્કમાં આવ્યા પછી તરત જ ડૉક્ટરનો સંપર્ક કરવો અને યોગ્ય સારવાર લેવી એ જ એકમાત્ર ઉપાય છે.
