સંયુક્ત રાષ્ટ્ર બાદ બ્રિટનનો પણ ઈરાનને મોટો ફટકો: પરમાણુ કાર્યક્રમ સાથે જોડાયેલા ૭૦ સંગઠનો અને વ્યક્તિઓ પર પ્રતિબંધ
વૈશ્વિક રાજકારણમાં ગરમાવો લાવતી ઘટનામાં, સંયુક્ત રાષ્ટ્ર (UN) બાદ હવે બ્રિટને પણ ઈરાનના પરમાણુ કાર્યક્રમ વિરુદ્ધ કડક વલણ અપનાવ્યું છે. ઈરાનના સંભવિત પરમાણુ શસ્ત્ર કાર્યક્રમથી ઊભી થતી વધતી ચિંતાને કારણે, બ્રિટને કુલ ૭૦ સંગઠનો અને વ્યક્તિઓ પર નવા અને કડક પ્રતિબંધો લાદવાની જાહેરાત કરી છે.
બ્રિટિશ વિદેશ કાર્યાલયે આ માહિતી આપતા જણાવ્યું હતું કે આ પગલું ઈરાનને પરમાણુ શસ્ત્રો વિકસાવવાથી રોકવા માટે લેવામાં આવ્યું છે, જે વૈશ્વિક શાંતિ અને સુરક્ષા માટે ગંભીર ખતરો ઊભો કરી રહ્યું છે. આ પ્રતિબંધોમાં ૬૨ સંગઠનો અને ૯ અગ્રણી વ્યક્તિઓને નિશાન બનાવવામાં આવ્યા છે, જેઓ ઈરાનના પરમાણુ અને શસ્ત્રો વિકાસ કાર્યક્રમ સાથે પ્રત્યક્ષ કે પરોક્ષ રીતે જોડાયેલા છે.
ઈરાન પર યુરેનિયમ સંવર્ધનનો ગંભીર આરોપ
બ્રિટનનો આ આકરો નિર્ણય એવા સમયે આવ્યો છે જ્યારે ઈરાન આંતરરાષ્ટ્રીય નિયમોનું ઉલ્લંઘન કરીને તેના પરમાણુ કાર્યક્રમને આક્રમક રીતે આગળ ધપાવી રહ્યું છે. ઈરાન પર શસ્ત્રો-ગ્રેડ યુરેનિયમને સમૃદ્ધ (Enriched) બનાવવાનો આરોપ છે, જેનો ઉપયોગ પરમાણુ શસ્ત્રોના નિર્માણમાં થઈ શકે છે.
બ્રિટનના વિદેશ સચિવ યવેટ કૂપરે આ નિર્ણય પર ટિપ્પણી કરતા કહ્યું, “ઈરાનનો પરમાણુ કાર્યક્રમ લાંબા સમયથી આંતરરાષ્ટ્રીય સમુદાય માટે ચિંતાનો વિષય રહ્યો છે. તે માત્ર પ્રાદેશિક અસ્થિરતાને જ નહીં, પરંતુ વૈશ્વિક શાંતિને પણ જોખમમાં મૂકે છે.”
તેમણે સ્પષ્ટ સંદેશ આપ્યો કે આ પ્રતિબંધો દ્વારા, બ્રિટન ઈરાનને સ્પષ્ટ ચેતવણી આપવા માંગે છે કે તે તેને પરમાણુ શસ્ત્રો વિકસાવવાથી રોકવા માટે તમામ જરૂરી પગલાં લેવા તૈયાર છે. બ્રિટનનું આ પગલું ઈરાન દ્વારા તેના શસ્ત્ર કાર્યક્રમને આગળ વધારવા માટે ઉપયોગમાં લેવાતા ટેકનિકલ અને આર્થિક સંસાધનોને અવરોધે છે.
E3 દેશો દ્વારા ‘સ્નેપબેક મિકેનિઝમ’ સક્રિય
બ્રિટને આ પ્રતિબંધો લાદ્યા તે પહેલાં, સપ્ટેમ્બરની શરૂઆતમાં, બ્રિટન, ફ્રાન્સ અને જર્મની (જેને “E3” દેશો તરીકે ઓળખવામાં આવે છે) એ સામૂહિક રીતે “સ્નેપબેક મિકેનિઝમ” સક્રિય કર્યું હતું.
- સ્નેપબેક મિકેનિઝમ: આ મિકેનિઝમ હેઠળ, સંયુક્ત રાષ્ટ્ર સુરક્ષા પરિષદ (UNSC) દ્વારા ૨૦૧૫ના પરમાણુ કરાર (JCPOA) હેઠળ ઈરાન પરથી અગાઉ ઉઠાવી લેવામાં આવેલા પ્રતિબંધોને ફરીથી લાદી શકાય છે.
- ઉલ્લંઘનનો આરોપ: E3 દેશો માને છે કે ઈરાને ૨૦૧૫ના સીમાચિહ્નરૂપ પરમાણુ કરાર (Joint Comprehensive Plan of Action – JCPOA) ની શરતોનું ઉલ્લંઘન કર્યું છે અને હવે તે કરાર હેઠળ આપવામાં આવેલી છૂટનો લાભ લઈ શકશે નહીં.
૨૦૧૫ના JCPOA હેઠળ, ઈરાનને તેના પરમાણુ કાર્યક્રમને મર્યાદિત કરવાના બદલામાં ઘણા આંતરરાષ્ટ્રીય પ્રતિબંધોમાંથી રાહત આપવામાં આવી હતી. જોકે, તાજેતરના વર્ષોમાં ઈરાને સંવર્ધન પ્રવૃત્તિઓને તીવ્ર બનાવીને કરારની શરતોનું ગંભીર ઉલ્લંઘન કર્યું છે. આથી, યુએનએ પણ ઈરાન સામે પ્રતિબંધો ન લાદવાની ભલામણોને નકારી કાઢી છે.
બ્રિટનની કડકાઈ: ઈરાનની મુશ્કેલીઓ વધારશે
બ્રિટનનું આ પગલું માત્ર એક રાજકીય સંદેશ નથી, પરંતુ તે ઈરાનના અર્થતંત્ર અને ટેક્નોલોજીકલ વિકાસને પણ સીધી અસર કરશે. આ નિર્ણય સ્પષ્ટ કરે છે કે આંતરરાષ્ટ્રીય સમુદાય ઈરાન સાથે રાજદ્વારી ઉકેલની આશા ગુમાવી રહ્યો છે અને હવે સખત કાર્યવાહી માટે તૈયાર છે.
બ્રિટને આ નિર્ણય સાથે સ્પષ્ટ કર્યું છે કે તે પરમાણુ શસ્ત્રોના પ્રસાર સામેની તેની પ્રતિબદ્ધતા પ્રત્યે ગંભીર છે અને આ દિશામાં વૈશ્વિક પ્રયાસોનું નેતૃત્વ કરવા તૈયાર છે. પ્રતિબંધો લાગુ થવાથી ઈરાનના સંરક્ષણ અને સુરક્ષા સંસ્થાઓ સાથે જોડાયેલા વ્યક્તિઓ અને સંસ્થાઓની આંતરરાષ્ટ્રીય નાણાકીય લેવડ-દેવડ પર રોક લાગી જશે, જે ઈરાનની આર્થિક મુશ્કેલીઓમાં વધારો કરશે અને તેના પરમાણુ કાર્યક્રમની ગતિ ધીમી પાડશે.
