શરદ પૂર્ણિમા ૨૦૨૫: કેમ ઉજવાય છે કોજાગર પૂર્ણિમા? જાણો ખીર રાખવાના મુહૂર્ત સાથે પવિત્ર વ્રત કથા
સનાતન ધર્મનો એક મહત્ત્વપૂર્ણ અને પવિત્ર તહેવાર શરદ પૂર્ણિમા દર વર્ષે અશ્વિન મહિનાની પૂર્ણિમાના દિવસે ઉજવવામાં આવે છે. આ વર્ષે, શરદ પૂર્ણિમા ૬ ઓક્ટોબર, ૨૦૨૫ ના રોજ ઉજવાઈ રહી છે. આ પૂર્ણિમાને રાસ પૂર્ણિમા અને કોજાગર પૂર્ણિમા તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે. આ દિવસે ચંદ્રની ચાંદનીમાંથી અમૃત વર્ષા થતી હોવાની માન્યતા છે.
માન્યતાઓ અનુસાર, આ દિવસે લોકો ગાયના દૂધમાંથી ખીર બનાવીને તેને ચાંદની નીચે રાખે છે. એવું માનવામાં આવે છે કે ચાંદનીમાં રાખવાથી આ ખીરમાં ઔષધીય ગુણો પ્રાપ્ત થાય છે. આ વર્ષે ખીર રાખવાનો શુભ સમય રાત્રે ૧૦:૪૬ વાગ્યાથી શરૂ થશે. આ પવિત્ર રાત્રે દેવી લક્ષ્મી પૃથ્વી પર ભ્રમણ કરવા આવે છે, તેથી જે ભક્ત સાચા મનથી માતાની પૂજા કરે છે, તેમના ઘરમાં ધન અને સમૃદ્ધિનો વાસ થાય છે.
શરદ પૂર્ણિમા વ્રત કથા: વ્રતની શક્તિ અને બાળકનું પુનર્જીવન
શરદ પૂર્ણિમાનું વ્રત શા માટે કરવામાં આવે છે, તેની પાછળ એક રસપ્રદ કથા છે:
એક સમયે એક ગામમાં એક શાહુકાર રહેતો હતો, જેને બે પુત્રીઓ હતી. બંને બહેનો પૂર્ણિમાનું વ્રત કરતી હતી, પરંતુ વ્રત અંગે તેમના વિચારો અલગ હતા.
- મોટી બહેનનું વ્રત: મોટી બહેન સંપૂર્ણ ભક્તિભાવથી વ્રત રાખતી અને સાંજે ચંદ્રમાની પૂજા કર્યા પછી જ વ્રત પૂરું કરતી.
- નાની બહેનની બેદરકારી: બીજી બાજુ, નાની બહેન ફક્ત નામ ખાતર જ વ્રત રાખતી અને ઘણીવાર તેને પૂર્ણ કર્યા પહેલાં જ તોડી નાખતી હતી.
સમય જતાં બંનેના લગ્ન થયા. મોટી બહેનને સ્વસ્થ બાળકો જન્મ્યા, જ્યારે નાની બહેનને કોઈ સંતાન થતું નહોતું, અને તેના બધા બાળકો જન્મ સમયે જ મૃત્યુ પામતા. દુઃખી થઈને તે એક સંત પાસે ગઈ. સંતે તેના દુઃખનું કારણ સમજાવતા કહ્યું કે તે રસ કે ભક્તિ વિના પૂર્ણિમાનું વ્રત રાખતી હતી, જેના કારણે તેની સાથે આવું થઈ રહ્યું છે. સંતે તેને ભક્તિભાવથી વ્રત કરવાની સલાહ આપી.
સંતની સલાહ મુજબ, નાની બહેને આગામી શરદ પૂર્ણિમાનું વ્રત પૂર્ણ ભક્તિ અને વિધિઓ સાથે પાળ્યું. થોડા સમય બાદ તેને એક બાળકનો આશીર્વાદ મળ્યો, પરંતુ કમનસીબે તે બાળક પણ જન્મ પછી તરત જ મૃત્યુ પામ્યું.
નાની બહેનને ખબર હતી કે તેની મોટી બહેન પર ભગવાન ચંદ્રની વિશેષ કૃપા છે અને તે તેના બાળકને પુનર્જીવિત કરી શકે છે. તેથી, તેણે એક યોજના બનાવી. તેણે બાળકના મૃત શરીરને કપડાથી ઢાંકીને પલંગ પર સુવડાવ્યું અને તેની મોટી બહેનને ઘેર બોલાવી, બાળક પાસે બેસવા કહ્યું. મોટી બહેન પલંગ પર બેઠી કે તરત જ તેના કપડાં મૃત બાળકને સ્પર્શ્યા, જેના કારણે બાળક પુનર્જીવિત થઈ ગયું અને રડવા લાગ્યું!
નાની બહેને જણાવ્યું કે આ બાળક જન્મ સમયે જ મૃત્યુ પામ્યું હતું, પરંતુ તેની મોટી બહેનના સ્પર્શથી અને ભગવાન ચંદ્રની કૃપા તથા પૂર્ણિમા વ્રતની શક્તિને કારણે તે જીવંત થયું. એવું કહેવાય છે કે તે દિવસથી જ શરદ પૂર્ણિમા પર ઉપવાસ કરવાની અને તેનું મહત્ત્વ સમજવાની પરંપરા શરૂ થઈ.
શરદ પૂર્ણિમાને કોજાગર પૂર્ણિમા કેમ કહેવામાં આવે છે?
પશ્ચિમ બંગાળ, ઓડિશા અને આસામ જેવા રાજ્યોમાં શરદ પૂર્ણિમાને કોજાગર પૂર્ણિમા તરીકે ઓળખવામાં આવે છે.
- કોજાગરનો અર્થ: ‘કોજાગર’ નો અર્થ થાય છે “કોણ જાગ્યું છે?” (Who is awake?)
- લક્ષ્મીજીનું ભ્રમણ: માન્યતા છે કે શરદ પૂર્ણિમાની રાત્રે ધન અને સમૃદ્ધિના દેવી લક્ષ્મીજી વિશ્વભરમાં ભ્રમણ કરે છે.
- ધનની પ્રાપ્તિ: જે ભક્ત આ રાત્રે જાગરણ (જાગે છે) કરે છે અને સાચા મનથી માતા લક્ષ્મીની પૂજા કરે છે, તેને માતા લક્ષ્મી ધન અને સમૃદ્ધિથી આશીર્વાદ આપે છે. રાત્રિના જાગરણને કારણે જ આ પૂર્ણિમાને કોજાગર પૂર્ણિમા તરીકે ઓળખવામાં આવે છે.
આ ઉપરાંત, બીજી એક માન્યતા મુજબ, દ્વાપર યુગમાં ભગવાન કૃષ્ણએ આ દિવસે ગોપીઓ સાથે મહારાસ કર્યો હતો અને તેમનાથી પ્રસન્ન થઈને ચંદ્ર દેવે અમૃતનો વરસાદ કર્યો હતો.
