તાલિબાનના વિદેશ મંત્રી અમીર ખાન મુત્તાકી આજે દેવબંદની મુલાકાતે, મુલાકાતનું શું છે રાજકીય અને ધાર્મિક મહત્ત્વ?
અફઘાનિસ્તાનના રાજકારણ અને વૈશ્વિક રાજદ્વારીમાં એક મહત્ત્વપૂર્ણ ઘટનાક્રમ સામે આવ્યો છે. તાલિબાન સરકારના વિદેશ મંત્રી અમીર ખાન મુત્તાકી શનિવારે ઉત્તર પ્રદેશના સહારનપુર જિલ્લામાં સ્થિત પ્રસિદ્ધ ઇસ્લામિક ધર્મકેન્દ્ર દારુલ ઉલૂમ દેવબંદની મુલાકાત લેવાના છે. તાલિબાન દારુલ ઉલૂમને મદરેસાઓ અને ઇસ્લામિક વિચારધારા માટે પોતાનો આદર્શ (Role Model) માને છે, ત્યારે આ મુલાકાત ધાર્મિકની સાથે સાથે રાજદ્વારી દ્રષ્ટિકોણથી પણ અત્યંત મહત્ત્વપૂર્ણ માનવામાં આવી રહી છે.
મુત્તાકી સવારે ૧૧:૦૦ વાગ્યાની આસપાસ દેવબંદ પહોંચશે અને દારુલ ઉલૂમના મોહતમિમ (વીસી) મુફ્તી અબ્દુલ કાસિમ નોમાની મૌલાના, મૌલાના અરશદ મદની અને અન્ય ઘણા શિક્ષકોને મળશે.
મુલાકાતનું રાજદ્વારી અને ધાર્મિક મહત્ત્વ
તાલિબાન નેતા અમીર ખાન મુત્તાકીની દેવબંદની મુલાકાત ભારત, પાકિસ્તાન અને અફઘાનિસ્તાન વચ્ચેના ધાર્મિક અને રાજકીય સંબંધોની જટિલતાને રેખાંકિત કરે છે:
૧. પાકિસ્તાનના દાવાને પડકાર
આ મુલાકાત એ દાવાને પડકારે છે કે પાકિસ્તાન દેવબંદી ઇસ્લામનો મુખ્ય આશ્રયદાતા અને તાલિબાનનો મુખ્ય સમર્થક છે. મુત્તાકીની દેવબંદની મુલાકાત આ સંદેશ આપે છે કે તાલિબાનના ધાર્મિક મૂળ ભારતમાં છે, પાકિસ્તાનમાં નહીં.
૨. પાકિસ્તાન પર નિર્ભરતા ઘટાડવી
રાજદ્વારી નિષ્ણાતો માને છે કે આ પગલું સૂચવે છે કે તાલિબાન તેની રાજનીતિ અને રાજદ્વારીમાં પાકિસ્તાન પરની નિર્ભરતા ઘટાડી રહ્યું છે અને ભારત તરફ વળી રહ્યું છે. તાલિબાન દ્વારા સતત ભારત સાથે સંબંધો સામાન્ય કરવાના પ્રયાસો વચ્ચે આ મુલાકાત એક નવા પ્રકરણની શરૂઆત હોઈ શકે છે.
૩. દારુલ ઉલૂમનું મહત્ત્વ
દેવબંદની સ્થાપના ૧૮૬૬ માં થઈ હતી અને તે દારુલ ઉલૂમ જેવી ઇસ્લામિક સંસ્થાઓનું જન્મસ્થળ છે. તાલિબાન દારુલ ઉલૂમને મદરેસા અને ઇસ્લામિક વિચારધારા માટે પોતાનો આદર્શ માને છે. દારુલ ઉલૂમમાં અભ્યાસ કરનારા વિદ્યાર્થીઓને વર્તમાન અફઘાન સરકારમાં નોકરીઓ માટે પણ પ્રાધાન્ય આપવામાં આવે છે.
મુલાકાતનો કાર્યક્રમ અને વિદ્યાર્થીઓ સાથે જોડાણ
અમીર ખાન મુત્તાકીની મુલાકાત દરમિયાન વિવિધ પ્રવૃત્તિઓનું આયોજન કરવામાં આવ્યું છે:
- સ્થળ પ્રવાસ: મુત્તાકી સમગ્ર દારુલ ઉલૂમ સંકુલનો પ્રવાસ કરશે અને મસ્જિદની પણ મુલાકાત લેશે.
- શિક્ષણનું અવલોકન: તેઓ વર્ગખંડમાં બેસીને હદીસના અભ્યાસનું અવલોકન કરશે, જે દારુલ ઉલૂમના શિક્ષણ પ્રત્યે તાલિબાનના આદરને દર્શાવે છે.
- પ્રવચનો: બપોરે ૨ થી ૪ વાગ્યા સુધી, મુત્તાકી અને મૌલાના અરશદ મદની અન્ય શિક્ષકો સાથે મળીને પ્રવચનો આપશે.
- સ્વાગત: દારુલ ઉલૂમના વિદ્યાર્થીઓ દ્વારા અમીર ખાન મુત્તાકીનું સ્વાગત કરવામાં આવશે.
અફઘાન વિદ્યાર્થીઓ અને ઐતિહાસિક જોડાણ
અફઘાનિસ્તાનના વિદ્યાર્થીઓનો દારુલ ઉલૂમ સાથેનો સંબંધ ઘણો જૂનો છે.
- વર્તમાન સ્થિતિ: હાલમાં અફઘાનિસ્તાનના ૧૫ વિદ્યાર્થીઓ દારુલ ઉલૂમમાં અભ્યાસ કરે છે.
- ઘટાડો: વર્ષ ૨૦૦૦ પછી બનાવવામાં આવેલા કડક વિઝા નિયમો ને કારણે અફઘાનિસ્તાનના વિદ્યાર્થીઓની સંખ્યામાં ઘટાડો થયો હતો. અગાઉ, સેંકડો વિદ્યાર્થીઓ અહીં અભ્યાસ કરવા આવતા હતા.
- ઐતિહાસિક મુલાકાત: આ અગાઉ, ૧૯૫૮ માં, અફઘાનિસ્તાનના તત્કાલીન રાજા, મોહમ્મદ ઝહિર શાહે પણ દારુલ ઉલૂમની મુલાકાત લીધી હતી. ઝહિર શાહના નામે દારુલ ઉલૂમમાં “બાબ-એ-ઝહિર” નામનો દરવાજો બનાવવામાં આવ્યો છે, જે આ ઐતિહાસિક જોડાણને સાબિત કરે છે.
તાલિબાનના વિદેશ મંત્રીની આ મુલાકાત ભારતીય રાજદ્વારી માટે પણ એક સંકેત છે. ભલે ભારતે હજુ સુધી તાલિબાન સરકારને સત્તાવાર રીતે માન્યતા ન આપી હોય, પરંતુ ધાર્મિક અને સંસ્કૃતિક જોડાણ દ્વારા સંવાદનો માર્ગ ખુલ્લો રાખવામાં આવ્યો છે. આ મુલાકાત પાકિસ્તાનને બાજુએ મૂકીને તાલિબાનના ભારત તરફના વધતા ઝુકાવને પણ પ્રદર્શિત કરે છે.
