યુવા પેઢીમાં ઊંઘની વિકૃતિઓનો ભય: ૯૯% કિશોરો સૂતા પહેલા સ્ક્રીન જુએ છે, જાણો ઊંઘની ગુણવત્તા કેમ થઈ રહી છે ખરાબ?
આજની ઝડપી અને અત્યંત વ્યસ્ત જીવનશૈલીમાં, યુવા પેઢી તેમના લક્ષ્યો અને આકાંક્ષાઓને પ્રાપ્ત કરવા માટે સતત દોડી રહી છે. જોકે, આ દોડમાં અભ્યાસ, કામ, સોશિયલ મીડિયા અને સતત વધતા તણાવને કારણે યુવાનોનું સ્વાસ્થ્ય, ખાસ કરીને તેમની ઊંઘ, ગંભીર રીતે પ્રભાવિત થઈ રહ્યું છે. કલાકો સુધી રીલ્સ અને સ્ક્રીનના વ્યસનને કારણે હવે પૂરતી ઊંઘ એક વૈભવ બની ગઈ છે. પરિણામે, યુવાનો દિવસભર થાક, આળસ અને ઓછી એકાગ્રતાનો અનુભવ કરી રહ્યા છે.
ન્યુઝીલેન્ડની ઓટાગો યુનિવર્સિટી દ્વારા કરવામાં આવેલા તાજેતરના સંશોધનમાં ચોંકાવનારો ખુલાસો થયો છે કે સૂતા પહેલા મોબાઇલ સ્ક્રીન પર સક્રિય રહેતા કિશોરો સૌથી વધુ નબળી ઊંઘનો અનુભવ કરી રહ્યા છે.
યુવાનોમાં ઊંઘની વિકૃતિઓના મુખ્ય કારણો
યુવાનો માટે સંપૂર્ણ અને સારી ઊંઘ લેવી મુશ્કેલ બની ગઈ છે, જેના માટે અનેક પરિબળો જવાબદાર છે:
૧. સ્ક્રીન ટાઇમમાં બેફામ વધારો (બ્લુ લાઇટનો ખતરો):
ઊંઘની વિકૃતિઓનું સૌથી મોટું કારણ સ્ક્રીન ટાઇમમાં વધારો છે. મોબાઈલ ફોન, લેપટોપ અને ટીવીનો ઉપયોગ માત્ર દિવસ દરમિયાન જ નહીં, પણ સૂવાના સમયની બરાબર પહેલા પણ થાય છે.
- વૈજ્ઞાનિક કારણ: સ્ક્રીનમાંથી નીકળતી બ્લુ લાઇટ (Blue Light) મગજને જાગૃત રાખે છે અને શરીરના કુદરતી ઊંઘના હોર્મોન મેલાટોનિન (Melatonin) ના ઉત્પાદનને અવરોધે છે. તેનાથી સર્કેડિયન રિધમ (શરીરની જૈવિક ઘડિયાળ) ખલેલ પહોંચે છે.
૨. શારીરિક પ્રવૃત્તિનો અભાવ:
આખો દિવસ બેસીને અભ્યાસ કરવો કે ઇન્ડોર રમતો રમવી હવે સામાન્ય બની ગયું છે. શારીરિક પ્રવૃત્તિનો અભાવ શરીરમાં થાક પેદા કરતું નથી, જેથી રાત્રે ઊંઘ આવવામાં મુશ્કેલી પડે છે.
૩. સોશિયલ મીડિયાનું દબાણ અને તણાવ:
હંમેશા ઓનલાઈન રહેવું, કંઈક પોસ્ટ કરવું કે બીજાની પોસ્ટ તપાસવી એ યુવાનોના મનને શાંત થવા દેતું નથી. FOMO (Fear of Missing Out) અને સતત તુલનાનો તણાવ મગજને સક્રિય રાખે છે, જેના કારણે વ્યક્તિ સારી ઊંઘ લઈ શકતો નથી.
૪. મોડી રાતની ખાણી-પીણી:
મોડી રાત્રે ભારે ખોરાક, નાસ્તો ખાવાથી અથવા કેફીનયુક્ત પીણાં (જેમ કે એનર્જી ડ્રિંક્સ કે કોફી) પીવાથી પાચન તંત્ર સક્રિય રહે છે અને ઊંઘમાં ખલેલ પહોંચે છે.
ઓટાગો યુનિવર્સિટીનું સંશોધન શું કહે છે?
ઓટાગો યુનિવર્સિટીના સંશોધકોએ ૧૦૦ થી વધુ કિશોરોની ઊંઘ અને સૂતા પહેલાની આદતોની તપાસ કરવા માટે બોડી કેમેરા અને ફૂડ ડાયરી જેવી ટેકનોલોજીનો ઉપયોગ કર્યો.
| સૂતા પહેલાની આદત | કિશોરોની ટકાવારી |
| સ્ક્રીનનો ઉપયોગ | ૯૯ ટકા |
| કંઈક ખાવું | ૬૩ ટકા |
| કસરત કરવી | ૨૨ ટકા |
સંશોધનમાં જાણવા મળ્યું કે સ્ક્રીનનો ઉપયોગ કરનાર લગભગ તમામ કિશોરો નબળી ઊંઘનો અનુભવ કરી રહ્યા હતા. જોકે, જે કિશોરોએ આ આદતો ટાળવાનો પ્રયાસ કર્યો તેમને પણ ઊંઘની ગુણવત્તામાં બહુ ફરક જોવા મળ્યો ન હતો, જે દર્શાવે છે કે આ સમસ્યા હવે યુવાનોના જીવનશૈલીમાં ઊંડે સુધી જડાઈ ગઈ છે.
નબળી ઊંઘના યુવાનો પર ગંભીર પ્રભાવ
પૂરતી ઊંઘ ન લેવાથી યુવાનોના શારીરિક અને માનસિક સ્વાસ્થ્ય પર લાંબા ગાળાની ગંભીર અસરો થાય છે:
- ઓછી એકાગ્રતા: અભ્યાસ અને કામમાં ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવામાં મુશ્કેલી પડે છે.
- મૂડ સ્વિંગ: ચીડિયાપણું અને ગુસ્સો વધે છે, જે મિત્રો અને પરિવાર સાથેના સંબંધોને બગાડે છે.
- રોગપ્રતિકારક શક્તિમાં ઘટાડો: ઊંઘનો અભાવ રોગપ્રતિકારક શક્તિને નબળી પાડે છે, જેનાથી બીમાર થવાનું જોખમ વધે છે.
- માનસિક સ્વાસ્થ્ય: લાંબા ગાળે, ઊંઘની વિકૃતિઓ ડિપ્રેશન અને ચિંતા (Anxiety) જેવી માનસિક સ્વાસ્થ્ય સમસ્યાઓ તરફ દોરી શકે છે.
ઊંઘની ગુણવત્તા સુધારવા માટેની સરળ આદતો
જો તમે દરરોજ સવારે થાક અનુભવો છો અથવા રાત્રે સારી ઊંઘ લેવા માંગો છો, તો અહીં આપેલી સરળ આદતો અપનાવવાથી ફરક પડી શકે છે:
- નિયમિત સમયપત્રક: દરરોજ એક જ સમયે સૂઈ જાઓ અને ઉઠો, સપ્તાહના અંતે પણ.
- સ્ક્રીન ટાઇમ મર્યાદિત કરો: સૂવાના ઓછામાં ઓછા એક કલાક પહેલા મોબાઈલ, લેપટોપ અને ટીવીથી દૂર રહો.
- શાંતિપૂર્ણ પ્રવૃત્તિ: રાત્રે પુસ્તક વાંચવું, શાંત સંગીત સાંભળવું અથવા ધ્યાન (Meditation) કરવું.
- ખોરાક અને કેફીન: સૂતા પહેલા વધુ પડતું ખાવું નહીં કે ભૂખ્યા પણ ન રહેવું. સાંજે ૫ વાગ્યા પછી કેફીનયુક્ત પીણાં ટાળો.
પૂરતી અને ગુણવત્તાયુક્ત ઊંઘ એ માત્ર આરામ નથી, પરંતુ તે સ્વસ્થ શરીર અને સકારાત્મક મગજ માટેનું અનિવાર્ય રોકાણ છે. યુવા પેઢીએ આ વ્યસનોમાંથી બહાર આવીને ઊંઘને પ્રાથમિકતા આપવી પડશે.
