હિંદ મહાસાગરમાં જાસૂસીનું યુદ્ધ: ચીન બાદ અમેરિકાનું ‘ઓશન ટાઇટન’ ભારતના મિસાઇલ પરીક્ષણની રેન્જ પર નજર રાખશે?
ભારતે તેની મિસાઇલ પરીક્ષણની રેન્જમાં સતત વધારો કરતાં ચીન અને પાકિસ્તાન જ નહીં, પણ અમેરિકા પણ હિંદ મહાસાગરમાં તેની જાસૂસી ગતિવિધિઓ વધારી રહ્યું હોય તેવા સંકેતો મળી રહ્યા છે. ડિફેન્સ રિસર્ચ એન્ડ ડેવલપમેન્ટ ઓર્ગેનાઇઝેશન (DRDO) દ્વારા ૧૫ થી ૧૭ ઓક્ટોબર, ૨૦૨૫ દરમિયાન બંગાળની ખાડીમાં ૩,૫૫૦ કિલોમીટરની રેન્જ ધરાવતી મિસાઇલનું પરીક્ષણ કરવાની યોજના છે, જેની ગુપ્ત માહિતી મેળવવા માટે આ મહાસત્તાઓ સક્રિય બની છે.
પ્રાપ્ત અહેવાલો મુજબ, ચીનના જાસૂસી જહાજ ‘યુઆન વાંગ-૫’ (Yuan Wang-5) ની માફક હવે અમેરિકાનું જાસૂસી યુદ્ધ જહાજ ‘ઓશન ટાઇટન’ (Ocean Titan) પણ હિંદ મહાસાગરમાં મોકલવામાં આવ્યું છે. તાજેતરમાં આ જહાજ માલદીવની રાજધાની માલેમાં જોવા મળ્યું હતું. આ ઘટનાક્રમ ભારતની વધતી જતી સંરક્ષણ ક્ષમતાઓ પર વૈશ્વિક ધ્યાન કેન્દ્રિત કરી રહ્યો છે.
ભારતીય મિસાઇલ પરીક્ષણ: ત્રણેય દેશો માટે ચેતવણી
ભારતીય સંરક્ષણ મંત્રાલય દ્વારા આગામી દિવસોમાં મિસાઇલ પરીક્ષણ માટે નોટિસ ટુ એરમેન (NOTAM) જાહેર કરવામાં આવ્યું છે. આ પરીક્ષણની મહત્ત્વની વાત એ છે કે, ભારતે માત્ર ત્રણ દિવસના ગાળામાં આ મિસાઇલની રેન્જ ત્રણ વખત વધારી છે, જે ભારતીય વૈજ્ઞાનિકોની ઝડપી પ્રગતિ દર્શાવે છે.
- રેન્જનો વિસ્તાર: મિસાઇલની રેન્જમાં આ વધારો દર્શાવે છે કે ભારત હવે માત્ર વ્યૂહાત્મક જ નહીં, પણ લાંબા અંતરની વ્યૂહાત્મક ક્ષમતાઓ પર પણ ધ્યાન કેન્દ્રિત કરી રહ્યું છે.
- જવાબદાર પરિબળ: ભારતના આ પગલાથી ચીન અને પાકિસ્તાન સ્વાભાવિક રીતે ચોંકી ઉઠ્યા છે, પરંતુ અમેરિકાની પણ જાસૂસી ગતિવિધિઓ વધી છે, જે હિંદ મહાસાગરમાં ભારતની ભૂ-રાજકીય સ્થિતિનું મહત્ત્વ દર્શાવે છે.
ચીન અને અમેરિકાનું જાસૂસી યુદ્ધ જહાજ હિંદ મહાસાગરમાં
ભારતના મિસાઇલ પરીક્ષણ પર નજર રાખવા માટે ચીનનું જાણીતું જાસૂસી અને મિસાઇલ ટ્રેકિંગ જહાજ ‘યુઆન વાંગ-૫’ પણ મલક્કા સ્ટ્રેટ પાર કરીને હિંદ મહાસાગરમાં પહોંચવાનું છે. ભૂતકાળમાં પણ આ જહાજ શ્રીલંકાના હમ્બનટોટા પોર્ટ પર ડોક થયું ત્યારે ભારતે તેની સુરક્ષા ચિંતાઓ વ્યક્ત કરી હતી. ચીન દ્વારા માલદીવથી પણ ભારતીય મિસાઇલ પરીક્ષણો પર નજર રાખવામાં આવે છે.
આ જાસૂસી યુદ્ધમાં હવે અમેરિકાના ‘ઓશન ટાઇટન’ ની એન્ટ્રીએ નવા પ્રશ્નો ઊભા કર્યા છે. આ જહાજની માલદીવની રાજધાની માલેમાં હાજરી ભારતને ચિંતામાં મૂકી શકે છે:
- અમેરિકાનો ઇરાદો: શું અમેરિકા પણ ચીનની માફક ભારતના સંરક્ષણ રહસ્યો મેળવવા માંગે છે?
- સંતુલનનું યુદ્ધ: શું અમેરિકા હિંદ મહાસાગરમાં ચીનની જાસૂસી ગતિવિધિઓનો પ્રતિભાવ આપવા માટે આવ્યું છે?
‘ઓશન ટાઇટન’ નું માલેમાં જોવા મળવું, જે ભારતીય સરહદ અને મિસાઇલ પરીક્ષણ વિસ્તારની તુલનામાં નજીક છે, તે સૂચવે છે કે હિંદ મહાસાગર હવે વૈશ્વિક મહાસત્તાઓ માટે જાસૂસીનું નવું ક્ષેત્ર બની રહ્યું છે.
ડેટા સંગ્રહનું રાજકારણ અને ભારતની વ્યૂહરચના
આ જાસૂસી જહાજોનું મુખ્ય કાર્ય ભારતીય મિસાઇલના પ્રક્ષેપણ દરમિયાન ઉડાનના માર્ગ, ટેલિમેટ્રી ડેટા, રેન્જ અને અન્ય તકનીકી પરિમાણોને ટ્રૅક કરવાનું હોય છે. આ ડેટા વિદેશી શક્તિઓને ભારતના મિસાઇલ કાર્યક્રમની ચોક્કસ ક્ષમતાઓ અને નબળાઈઓનું મૂલ્યાંકન કરવામાં મદદરૂપ થઈ શકે છે.
- ભારતીય નૌકાદળની તૈયારી: ભારતીય નૌકાદળ આ બંને જહાજોની હિલચાલ પર સતત નજર રાખી રહ્યું છે. ભારત પાસે પણ INS ધ્રુવ જેવા પોતાના મિસાઇલ ટ્રેકિંગ જહાજો છે.
- વ્યૂહાત્મક પ્રતિભાવ: ભારતીય સંરક્ષણ અને સુરક્ષા એજન્સીઓ આંતરરાષ્ટ્રીય જળસીમામાં વિદેશી જહાજોની હાજરીથી વાકેફ છે. તેઓ મિસાઇલ પરીક્ષણની ગુપ્તતા જાળવવા માટે વધારાના સુરક્ષા પ્રોટોકોલ્સ અમલમાં મૂકે તેવી શક્યતા છે, જેથી સંવેદનશીલ ડેટા લીક ન થાય.
આ ઘટનાક્રમ દર્શાવે છે કે ભારત માત્ર ચીન સાથે જ નહીં, પણ અન્ય વૈશ્વિક મહાસત્તાઓ સાથે પણ સંરક્ષણ અને સુરક્ષાના ક્ષેત્રે પડકારોનો સામનો કરી રહ્યું છે. હિંદ મહાસાગરમાં આ વધતી જતી જાસૂસી પ્રવૃત્તિઓ ભવિષ્યમાં પ્રાદેશિક સુરક્ષા સમીકરણોને જટિલ બનાવી શકે છે.
