Bye-Bye 2023 – કોઈપણ દેશની કોર્ટ ત્યાંની ન્યાય વ્યવસ્થા માટે ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ માનવામાં આવે છે. સુપ્રીમ કોર્ટ એ ભારતની સર્વોચ્ચ અદાલત છે અને તેનું મુખ્ય કાર્ય કાયદાનું પાલન સુનિશ્ચિત કરવાનું છે. ભારતની સર્વોચ્ચ અદાલતે પણ વર્ષ 2023માં પોતાના નિર્ણયો દ્વારા આ દિશામાં ઘણા મહત્વપૂર્ણ પગલાં લીધા છે. આ વર્ષે પણ દેશની સર્વોચ્ચ અદાલતે ઘણા મોટા નિર્ણયો લીધા છે. જો કે આખા વર્ષ દરમિયાન ઘણા મુદ્દાઓ સુપ્રીમ કોર્ટ સુધી પહોંચ્યા અને ઘણા મુદ્દાઓ પર મહત્વપૂર્ણ નિર્ણયો લેવામાં આવ્યા, પરંતુ અહીં અમે એવા 5 મહત્વપૂર્ણ નિર્ણયો વિશે વાત કરીશું જેણે દરેકને ન્યાય પર વિશ્વાસ રાખવાની પ્રેરણા તો આપી પરંતુ સુરક્ષાની લાગણી પણ જીવંત રાખી. હવે જ્યારે વર્ષ 2023 સમાપ્ત થવાના આરે છે, તો ચાલો જાણીએ કે આ વર્ષે સુપ્રીમ કોર્ટના કયા 5 મુખ્ય નિર્ણયો છે જેની ખૂબ ચર્ચા કરવામાં આવી છે –
1. છૂટાછેડા અંગેનો નિર્ણય
કોર્ટે પોતાના નિર્ણયમાં કહ્યું છે કે પરસ્પર સંમતિથી છૂટાછેડા માટે 6 મહિનાની રાહ જોવી જરૂરી નથી. કોર્ટે કહ્યું કે આવા કિસ્સાઓમાં જ્યાં પતિ-પત્ની સાથે રહેવાની કોઈ શક્યતા નથી, તે કલમ 142 હેઠળ આપવામાં આવેલી વિશેષ સત્તાનો ઉપયોગ કરીને પોતાના તરફથી છૂટાછેડા લઈ શકે છે. એવા કિસ્સામાં જ્યાં પતિ-પત્ની બંને છૂટાછેડા માટે સંમત થાય અથવા તો પતિ-પત્નીમાંથી કોઈ એક છૂટાછેડા માટે સંમતિ ન આપે તો પણ સુપ્રીમ કોર્ટ છૂટાછેડાનો આદેશ આપી શકે છે. આ નિર્ણયનો સ્પષ્ટ અર્થ હતો કે છૂટાછેડા માટે 6 મહિના સુધી રાહ જોવી ફરજિયાત નહીં હોય.
2. કલમ 370 હટાવવા પર સુપ્રીમ કોર્ટની મહોર
જમ્મુ-કાશ્મીરમાંથી કલમ 370 હટાવવાના કેન્દ્ર સરકારના નિર્ણયને માન્ય રાખવો એ 2023માં સુપ્રીમ કોર્ટના મહત્વના નિર્ણયોમાંનો એક છે. CJI DY ચંદ્રચુડે પોતાના ચુકાદામાં કહ્યું કે જમ્મુ-કાશ્મીરને ભારતમાં વિલીનીકરણ બાદ આંતરિક સાર્વભૌમત્વનો અધિકાર નથી. કલમ 370 એક અસ્થાયી જોગવાઈ હતી. જો કે, સુપ્રીમ કોર્ટે જમ્મુ અને કાશ્મીરનો રાજ્યનો દરજ્જો પુનઃસ્થાપિત કરવા અને 30 સપ્ટેમ્બર 2024 સુધીમાં ચૂંટણી કરાવવાનું કહ્યું છે.
3. ગે યુગલના લગ્ન અંગેનો નિર્ણય
17 ઓક્ટોબરે કોર્ટે ગે કપલ્સના લગ્નને લઈને મોટો નિર્ણય આપ્યો હતો. કોર્ટે આવા યુગલોને કાનૂની માન્યતા આપવાનો ઇનકાર કર્યો હતો. આ નિર્ણય મુખ્ય ન્યાયાધીશ ડીવાય ચંદ્રચુડની અધ્યક્ષતાવાળી પાંચ જજોની બેન્ચે આપ્યો હતો. બેન્ચે 3-2ની બહુમતી સાથે ચુકાદો સંભળાવ્યો. આ દરમિયાન સુપ્રીમ કોર્ટે સ્પષ્ટ કહ્યું કે ગે લગ્ન અંગે કાયદો બનાવવાનો અધિકાર માત્ર સંસદને જ છે. ચીફ જસ્ટિસ ડીવાય ચંદ્રચુડે આ નિર્ણય વાંચ્યો.
4. અદાણી-હિંડનબર્ગ કેસમાં સમિતિની રચના
અદાણી-હિંડનબર્ગ કેસ સમગ્ર દેશમાં હેડલાઇન્સ બન્યો. અદાણી જૂથની કંપનીઓ પર હિંડનબર્ગ રિસર્ચ રિપોર્ટ દ્વારા ઉઠાવવામાં આવેલા પ્રશ્નો પર સુપ્રીમ કોર્ટે 2 માર્ચે નિષ્ણાત સમિતિની રચના કરી હતી. આ સમિતિમાં સુપ્રીમ કોર્ટના ભૂતપૂર્વ ન્યાયાધીશ જસ્ટિસ એએમ સપ્રેના નેતૃત્વમાં 6 સભ્યોનો સમાવેશ થાય છે. ત્યારપછી સર્વોચ્ચ અદાલતે સેબીને 2 મહિનામાં સ્ટેટસ રિપોર્ટ દાખલ કરવા જણાવ્યું હતું. સુપ્રિમ કોર્ટ તે સમયે હિંડનબર્ગ રિપોર્ટ સંબંધિત અરજીઓની સુનાવણી કરી રહી હતી, જેમાં રોકાણકારોના હિતોનું રક્ષણ કરવા માટે નિયમનકારી મિકેનિઝમ સંબંધિત સમિતિની રચનાનો સમાવેશ થાય છે.
5. નોટબંધીના નિર્ણય પર સુપ્રીમ કોર્ટ
2016માં રૂ. 500 અને રૂ. 1000ની નોટોને બંધ કરવાના નિર્ણયની માન્યતાને પડકારતી તમામ અરજીઓ પર સુપ્રીમ કોર્ટ 2023માં પોતાનો ચુકાદો આપશે. ખાસ વાત એ છે કે કોર્ટે પણ સરકારના નિર્ણયને યથાવત રાખ્યો છે. આ અંગે દાખલ કરાયેલી તમામ અરજીઓ ફગાવી દેવામાં આવી હતી.
