નકલી પનીર ખાવાથી શરીરમાં શું થાય છે? આ રીતે કરો તેની ઓળખ
પનીર પ્રોટીનનો ઉત્તમ સ્ત્રોત છે. પનીરમાંથી બનેલી વાનગીઓ પણ ખાવામાં ખૂબ જ સ્વાદિષ્ટ લાગે છે. પરંતુ આજકાલ બજારમાં નકલી પનીર પણ ખૂબ વેચાઈ રહ્યું છે, જેને જાણ્યે-અજાણ્યે લોકો ખરીદી રહ્યા છે. ચાલો જાણીએ કે નકલી પનીર ખાવાથી શરીરમાં શું થાય છે અને તમે નકલી પનીરની ઓળખ કેવી રીતે કરી શકો છો.
પનીરના ફાયદા અને બજારમાં ભેળસેળ
પનીરને માત્ર શાકાહારીઓ જ નહીં, પણ માંસાહારી ખાનારાઓ પણ ખૂબ પસંદ કરે છે. પનીરમાંથી બનેલી વાનગીઓ પણ ઘણી સ્વાદિષ્ટ લાગે છે, પછી તે પનીર ભુર્જી હોય, શાહી પનીર હોય કે ચિલી પનીર. સ્વાદની સાથે જ તેમાં પ્રોટીનનું પણ ઘણું સારું પ્રમાણ હોય છે. મસલ ગેઇન કરનારા લોકો પ્રોટીન ઇન્ટેક પૂરો કરવા માટે પનીરનું સેવન કરે છે. પ્રોટીન ઉપરાંત, પનીર કેલ્શિયમ, ગુડ ફેટ અને વિટામિનનો પણ સારો સ્ત્રોત છે. લગ્ન-પાર્ટીથી લઈને સામાન્ય દિવસોમાં પણ પનીરનો ખૂબ ઉપયોગ થાય છે.
પરંતુ આજકાલ બજારમાં નકલી પનીર પણ આવવા લાગ્યું છે. આ પનીર બનાવવા માટે સ્ટાર્ચ અને અનેક પ્રકારના કેમિકલનો ઉપયોગ થાય છે. એવામાં સવાલ એ ઊભો થાય છે કે જો નકલી પનીર ખાઈ લેવામાં આવે તો તેનાથી શરીર પર શું અસર પડે છે. આ લેખમાં નિષ્ણાત પાસેથી જાણીએ કે નકલી પનીર સ્વાસ્થ્યને શું નુકસાન પહોંચાડે છે અને આપણે અસલી-નકલી પનીરની ઓળખ કેવી રીતે કરી શકીએ છીએ.
નકલી પનીર કેવી રીતે બને છે?
નકલી પનીર તૈયાર કરવા માટે બેકિંગ સોડા, પામ ઓઇલ, મેંદો અને ડિટર્જન્ટ જેવી વસ્તુઓનો ઉપયોગ કરવામાં આવે છે. વળી, કેટલાક ભેળસેળ કરનારા તો પનીર બનાવવા માટે કોલટાર ડાઈ, યુરિયા અને સલ્ફ્યુરિક એસિડ જેવા ખતરનાક કેમિકલનો પણ ઉપયોગ કરે છે, જે શરીરને નુકસાન પહોંચાડી શકે છે.
આ અંગે અમે સિનિયર ડાયટિશિયન ફારેહા શાનેમ સાથે વાતચીત કરી. તેમણે નકલી પનીરનું સેવન કર્યા પછી થતા નુકસાન વિશે વિસ્તારથી જણાવ્યું છે.
નકલી પનીર ખાવાથી શરીરમાં શું થાય છે?
દિલ્હીની ગંગારામ હોસ્પિટલના સિનિયર ડાયટિશિયન ફારેહા શાનેમ જણાવે છે કે, નકલી પનીર ખાવાથી શરીરને શું નુકસાન પહોંચે છે, તે પનીરમાં કઈ વસ્તુની ભેળસેળ કરવામાં આવી છે તેના પર નિર્ભર કરે છે.
જો હાનિકારક કેમિકલ હોય તો:
- સૌથી પહેલા તેની અસર આપણા પાચનતંત્ર પર પડે છે.
- તેનાથી પેટ ખરાબ થવું, ડાયેરિયા, ઉલટી થવી અને બ્લોટિંગ જેવી સમસ્યાઓ થઈ શકે છે.
- આ ઉપરાંત, ફૂડ પોઇઝનિંગ થવાનો પણ ખતરો રહે છે.
જો સ્ટાર્ચ કે ડિટર્જન્ટની ભેળસેળ હોય તો:
- સ્કિન એલર્જી જેવી સમસ્યાઓ થઈ શકે છે.
- સ્ટાર્ચને કારણે વજન વધવું (Weight Gain), ડાયાબિટીસ અને હૃદયના સ્વાસ્થ્યને નુકસાન પહોંચી શકે છે.
- વળી, ડિટર્જન્ટનો ઉપયોગ આપણા અંગો જેમ કે કિડની અને લીવરને ખરાબ કરી શકે છે.
જો યુરિયા કે કોસ્ટિક સોડા જેવા કેમિકલ હોય તો:
- આવા પનીરનું સેવન કરવાથી કેન્સર થવાનો ખતરો વધી જાય છે.
જોકે, જો તમે નકલી પનીર માત્ર ૧-૨ વખત જ ખાધું હોય તો તે શરીરને નુકસાન નહીં પહોંચાડે. પરંતુ જો લાંબા સમય સુધી નકલી પનીરનું સેવન કરવામાં આવે તો શરીરને ગંભીર નુકસાન પહોંચી શકે છે.
નકલી પનીરની ઓળખ કેવી રીતે કરવી?
નકલી પનીરની ઓળખ કરવી પણ સરળ છે. તમે કેટલીક રીતોથી ઘરે બેઠા તેની ઓળખ કરી શકો છો. ચાલો જાણીએ નકલી પનીરને ઓળખવાની રીતો:
ફ્લેમ ટેસ્ટ (આગ પર પરીક્ષણ):
પનીરનો એક ટુકડો લો અને તેને ગેસની ધીમી આંચ પર રાખો.
જો પનીર સળગતી વખતે કેરોસીન કે પ્લાસ્ટિક જેવી ગંધ છોડે તો તે નકલી છે. આ પનીરમાં ડિટર્જન્ટ કે સાબુની ભેળસેળ કરવામાં આવી હોઈ શકે છે.
ટેક્સચર ટેસ્ટ (સ્પર્શથી પરીક્ષણ):
તમારા હાથમાં પનીરનો ટુકડો લો અને તેને હળવાશથી દબાવો.
જો પનીર ખૂબ જ કઠણ (Hard) કે રબર જેવું લાગે તો તે નકલી પનીર હોઈ શકે છે, કારણ કે અસલી પનીર નરમ હોય છે.
સ્વાદ દ્વારા પરીક્ષણ:
પનીરને ચાખીને પણ તમે અસલી અને નકલીની ઓળખ કરી શકો છો.
જો ખાવામાં પનીરનો સ્વાદ ખાટો, વધુ ચાવવો પડે તેવો (Chewy) કે પછી સાબુ જેવો લાગે તો તેમાં ભેળસેળ હોઈ શકે છે.
વોટર ઇમર્શન ટેસ્ટ (પાણીમાં ડુબાડીને પરીક્ષણ):
જો પનીરમાં સ્ટાર્ચ કે સિન્થેટીકની ભેળસેળ કરવામાં આવી હોય તો તેની ઓળખ તમે આ ટેસ્ટ દ્વારા કરી શકો છો.
એક ગ્લાસમાં ગરમ પાણી લો અને તેમાં પનીરનો ટુકડો નાખો.
જો પનીર પાણીમાં ઓગળી જાય અથવા સફેદ ફીણ (ઝાક) નીકળે તો સમજી જાવ કે પનીર નકલી છે.
