આજે ‘રમા એકાદશી’ (૧૭ ઑક્ટોબર ૨૦૨૫): વાંચો આ પવિત્ર કથા, જીવનમાં આવશે સુખ-સમૃદ્ધિ; પાપમુક્ત થઈ વિષ્ણુલોક પ્રાપ્ત કરવાનો મળશે અવસર!
હિન્દુ ધર્મમાં પવિત્ર ગણાતા ચાતુર્માસની આ છેલ્લી એકાદશી છે. આજે, ૧૭ ઑક્ટોબર, ૨૦૨૫, શુક્રવારના રોજ, રમા એકાદશી નું વ્રત ઉજવવામાં આવી રહ્યું છે. આ એકાદશીનું મહત્ત્વ એટલા માટે વધુ છે કે આ દિવસે મહાલક્ષ્મીના રમા સ્વરૂપની તેમજ ભગવાન વિષ્ણુના સંપૂર્ણ અવતાર કેશવ સ્વરૂપની પૂજા કરવામાં આવે છે.
પદ્મ પુરાણ અનુસાર, રમા એકાદશીનું વ્રત કામધેનુ ગાય અને ચિંતામણિ રત્ન જેવા જ ઉત્તમ ફળ આપે છે. એવું માનવામાં આવે છે કે આ પવિત્ર વ્રત રાખવાથી વ્યક્તિના બધા પાપોનો નાશ થાય છે અને તેને પુણ્ય ફળ પ્રાપ્ત થાય છે, જેના પરિણામે જીવનમાં સુખ, સમૃદ્ધિ અને અંતે વિષ્ણુલોકની પ્રાપ્તિ થાય છે.
ચાલો જાણીએ રમા એકાદશીના વ્રતની પાવન કથા, જે ભક્તિ અને શ્રદ્ધાના મહત્ત્વને દર્શાવે છે.
રમા એકાદશી વ્રત કથા: રાજા મુચુકુંદ અને શોભનનું આખ્યાન
પ્રાચીન સમયમાં મુચુકુંદ નામનો એક ધર્મપરાયણ રાજા હતો, જે ભગવાન વિષ્ણુનો પરમ ભક્ત હતો. તેના રાજ્યમાં ધર્મનું પાલન થતું હતું, અને લોકો સુખ-શાંતિથી જીવન જીવતા હતા. રાજાની મિત્રતા ઇન્દ્ર, યમ, કુબેર, વરુણ અને વિભીષણ જેવા મહાન શક્તિશાળીઓ સાથે હતી.
રાજા મુચુકુંદને ચંદ્રભાગા નામની એક પુત્રી હતી, જેના લગ્ન ચંદ્રસેનના પુત્ર શોભન સાથે થયા હતા. એક વખત શોભન તેના સાસરિયાઓને મળવા રાજાના રાજ્યમાં ગયો. તે જ સમયે, રમા એકાદશીનું વ્રત નજીક આવ્યું.
નાજુક શોભન અને એકાદશીનું વ્રત
રાજા મુચુકુંદ ખૂબ જ ધાર્મિક હોવાથી, તેમણે દશમીના દિવસે જ ઢોલ વગાડીને આખા રાજ્યમાં જાહેરાત કરાવી દીધી કે એકાદશીના દિવસે કોઈ પણ વ્યક્તિ અન્નનો દાણો પણ ગ્રહણ કરશે નહીં.
આ જાહેરાત સાંભળીને શોભન ખૂબ જ ચિંતિત થઈ ગયો. તે સ્વભાવે ખૂબ જ નાજુક હતો અને ભૂખ સહન કરી શકતો ન હતો. તેણે તેની પત્ની ચંદ્રભાગાને કહ્યું, “હવે મારે શું કરવું? હું ભૂખ સહન કરી શકીશ નહીં. કૃપા કરીને મને મારો જીવ બચાવવાનો કોઈ રસ્તો બતાવ, નહીંતર હું ચોક્કસ મરી જઈશ.”
ચંદ્રભાગા તેના પિતાના નિયમથી વાકેફ હતી. તેણે તેના પતિને સ્પષ્ટ કહ્યું, “મારા પિતાના રાજ્યમાં એકાદશીનું વ્રત ફરજિયાત છે. જો તમારે ખાવું હોય, તો બીજે ક્યાંક જાઓ. જો તમારે જીવવું હોય, તો તમારે આ વ્રત રાખવું પડશે.”
પત્નીના આગ્રહથી શોભને વ્રત રાખવાનો નિશ્ચય કર્યો, પરંતુ નિર્જળા ઉપવાસને કારણે તેને ભૂખ અને તરસનો એટલો બધો ત્રાસ થયો કે વહેલી સવારે તેણે અંતિમ શ્વાસ લીધા.
રાજા મુચુકુંદે વિધિપૂર્વક સુગંધિત લાકડાથી શોભનના અગ્નિસંસ્કાર કર્યા. જોકે, ચંદ્રભાગાએ પિતાના આદેશનું પાલન કરીને પતિના અગ્નિસંસ્કાર પછી પણ પિયરમાં જ રહેવાનું ચાલુ રાખ્યું, કારણ કે તે એકાદશી વ્રતનો મહિમા જાણતી હતી.
વ્રતનો મહિમા: અસ્થિર દિવ્ય નગરીની પ્રાપ્તિ
રમા એકાદશીના વ્રત અને ધર્મના પાલનના પ્રભાવથી શોભનને મંદારા પર્વત પર એક અદભુત શહેર વારસામાં મળ્યું. આ શહેર સંપત્તિ અને સમૃદ્ધિથી ભરેલું હતું, દુશ્મનોથી મુક્ત હતું અને કિંમતી ઝભ્ભાઓ, આભૂષણો, છત્ર અને સોનાના સ્તંભોથી બનેલા ભવ્ય મહેલો ધરાવતું હતું. શોભન ત્યાં સિંહાસન પર ગંધર્વો અને અપ્સરાઓથી ઘેરાયેલો દિવ્ય જીવન જીવી રહ્યો હતો.
એક દિવસ રાજા મુચુકુંદનો સોમ શર્મા નામનો બ્રાહ્મણ તીર્થયાત્રા પર નીકળ્યો અને તે મંદારા પર્વત પર પહોંચ્યો. તેણે શોભનને જોયો અને તેને રાજાના જમાઈ તરીકે ઓળખી કાઢ્યો. બ્રાહ્મણે આ સુંદર શહેર વિશે આશ્ચર્ય વ્યક્ત કર્યું અને શોભનને પૂછ્યું કે તે અહીં કેવી રીતે પહોંચ્યો.
શોભને કહ્યું, “આ બધું રમા એકાદશી વ્રતનો મહિમા છે, પરંતુ મેં આ વ્રત પૂરા ભક્તિભાવથી નહીં, પણ ડરથી રાખ્યું હતું. તેથી, આ શહેર અસ્થિર છે. જો મારી પત્ની ચંદ્રભાગા મારા આ શહેરને સ્થિર કરી શકે, તો જ હું અહીં કાયમ રહી શકીશ.”
ચંદ્રભાગાની શ્રદ્ધાથી શહેર થયું સ્થિર
બ્રાહ્મણ સોમ શર્મા પાછો ફર્યો અને તેણે ચંદ્રભાગાને આખી વાત કહી. ચંદ્રભાગા આનંદિત થઈ ગઈ અને તેણે તરત જ બ્રાહ્મણને વિનંતી કરી કે તે તેને તેના પતિ પાસે લઈ જાય.
બ્રાહ્મણ ચંદ્રભાગાને મંદારા પર્વત પાસે ઋષિ વામદેવના આશ્રમમાં લઈ ગયા. ઋષિ વામદેવે આખી વાત સાંભળીને ચંદ્રભાગાને વૈદિક મંત્રોથી અભિષેક કર્યો. ઋષિના મંત્રના પ્રભાવ અને આઠ વર્ષની ઉંમરથી શ્રદ્ધાપૂર્વક એકાદશીનું વ્રત પાળવાના ગુણોને કારણે, ચંદ્રભાગાનું શરીર દિવ્ય બની ગયું અને તેણીને મોક્ષ પ્રાપ્ત થયો.
ચંદ્રભાગાએ તેના પતિને મળીને કહ્યું, “હે મારા પ્રિય, હું આઠ વર્ષની હતી ત્યારથી એકાદશીનું વ્રત શ્રદ્ધાપૂર્વક પાળી રહી છું. તમે મારા ગુણનો સ્વીકાર કરો. આ ગુણ દ્વારા, તમારું શહેર સ્થિર થશે.”
આમ, ચંદ્રભાગાએ પોતાની અખંડ શ્રદ્ધા અને વ્રતના પુણ્ય પ્રભાવથી તેના પતિના શહેરને સ્થિર કર્યું, અને બંને પતિ-પત્ની દિવ્ય નગરીમાં સુખપૂર્વક રહેવા લાગ્યા.
વ્રતનું મહાત્મ્ય
ત્યારથી એવું કહેવાય છે કે જે લોકો રમા એકાદશીનું વ્રત શ્રદ્ધાપૂર્વક રાખે છે, તેઓ બધા પાપોથી મુક્ત થાય છે અને કામધેનુ સમાન ફળ મેળવે છે. એટલું જ નહીં, જે લોકો આ પવિત્ર મહાત્મ્યનું વાંચન કે શ્રવણ કરે છે, તેઓ પણ બધા પાપોથી મુક્ત થઈને અંતે વિષ્ણુલોક પ્રાપ્ત કરે છે.
