સાવધાન! એક ખભા પર બેગ લટકાવવાની ફેશનેબલ આદત તમને વહેલો સંધિવા આપી શકે છે: ઓર્થોપેડિક નિષ્ણાતની ચેતવણી અને બચવાના ઉપાયો
આપણી વ્યસ્ત દિનચર્યામાં આપણે ઘણીવાર એવી નાની-નાની આદતો અપનાવીએ છીએ, જે લાંબા ગાળે શરીર માટે મોટી સમસ્યાઓ ઊભી કરી શકે છે. આવી જ એક સામાન્ય છતાં જોખમી આદત છે: માત્ર એક જ ખભા પર ભારે બેગ લટકાવવી. શાળાના વિદ્યાર્થીઓથી લઈને કોલેજના યુવાનો અને કામકાજ કરતા પ્રોફેશનલ્સ સુધી, ઘણા લોકો એક સ્ટાઇલ સ્ટેટમેન્ટ તરીકે અથવા બે પટ્ટાવાળી બેગની ઝંઝટ ટાળવા માટે આ આદત અપનાવે છે.
પરંતુ ઓર્થોપેડિક સર્જનો ચેતવણી આપે છે કે આ આદત તમારા ખભા, કરોડરજ્જુ અને ગરદન માટે ખતરનાક બની શકે છે, જે શરીરના સંતુલનને ખલેલ પહોંચાડીને તમને સમય પહેલા સંધિવા (Arthritis) જેવા ગંભીર રોગો તરફ દોરી શકે છે.
એક ખભા પર બેગ: સંધિવાનો સીધો માર્ગ
એક વરિષ્ઠ ઓર્થોપેડિક સર્જનના મતે, માનવ શરીર સંતુલન માટે રચાયેલું છે. જ્યારે આપણે એક ખભા પર સતત વજન લટકાવીએ છીએ, ત્યારે આ સંતુલન ગંભીર રીતે ખલેલ પામે છે.
સ્નાયુઓનું અસંતુલન (Muscle Imbalance):
ખેંચાણ અને તાણ: એક બાજુ વધેલા વજનને કારણે સ્નાયુઓની પ્રવૃત્તિ અસમાન બને છે. જે ખભા પર બેગ લટકાવેલી હોય છે, તેના સ્નાયુઓ સતત ખેંચાયેલા (Stretched) રહે છે, જ્યારે બીજી બાજુના સ્નાયુઓ ઢીલા પડી જાય છે.
પીડા અને થાક: આ અસમાન પ્રવૃત્તિના પરિણામે પીઠ, ખભા અને ગરદનના સ્નાયુઓમાં સતત તાણ, થાક અને દુખાવો થાય છે.
સાંધા પર દબાણ અને ઘસારો:
સૌથી મોટું જોખમ ખભાના સાંધા પર આવે છે. સતત એક ખભા પર બેગ રાખવાથી ખભાના સાંધા પર, ખાસ કરીને એક્રોમિયોક્લેવિક્યુલર (Acromioclavicular) સાંધા અને ગ્લેનોહ્યુમરલ (Glenohumeral) સાંધા પર દબાણ આવે છે.
કોમલાસ્થિનું નુકસાન: આ સતત દબાણ અને ઘર્ષણને કારણે સાંધાની અંદરની કોમલાસ્થિ (Cartilage) ધીમે ધીમે ઘસાઈ જાય છે.
માઇક્રોટ્રોમા: સમય જતાં, આ નુકસાન નાના-નાના આઘાતો (Microtrauma) માં પરિણમે છે, જે આખરે ગંભીર ખભાના સંધિવા (Severe Shoulder Arthritis) તરફ દોરી જાય છે.
કરોડરજ્જુ અને મુદ્રાને નુકસાન
આ આદત માત્ર ખભા સુધી સીમિત નથી, પરંતુ કરોડરજ્જુ અને ગરદન માટે પણ હાનિકારક છે.
કરોડરજ્જુનું વક્ર થવું: શરીર પોતાનું સંતુલન પાછું મેળવવા માટે આપોઆપ બેગના વજનની વિરુદ્ધ દિશામાં ઝૂકવાનું વલણ ધરાવે છે. આ સતત ઝૂકાવને કારણે કરોડરજ્જુ વક્ર (Curved) થઈ શકે છે, જેને સ્કૉલિયોસિસ (Scoliosis) તરીકે ઓળખવામાં આવે છે.
ગરદનની સમસ્યાઓ: કરોડરજ્જુના આ ફેરફારથી ગરદનના સ્નાયુઓ જકડાઈ જવા (Stiffness), વારંવાર માથાનો દુખાવો અને લાંબા ગાળે ખરાબ મુદ્રા (Bad Posture) જેવી સમસ્યાઓ થઈ શકે છે.
જે લોકોના ખભા પહેલેથી જ નબળા કે અસ્થિર હોય, ભૂતકાળમાં ખભામાં ઈજા થઈ હોય, અથવા ખરાબ મુદ્રા ધરાવતા હોય, તેમના માટે આ આદત વધુ ઝડપથી દુખાવો અને સોજો વિકસાવી શકે છે.
આ જોખમથી બચવા માટેના ૫ સરળ ઉપાયો
સંધિવા અને કરોડરજ્જુના નુકસાનના આ ભયથી બચવા માટે તમારે તમારી આદતોમાં તાત્કાલિક ફેરફાર કરવાની જરૂર છે:
હંમેશા બેકપેકનો ઉપયોગ કરો:
એવી બેગ પસંદ કરો જેમાં બે પટ્ટા હોય અને જે બંને ખભા પર વજન સમાનરૂપે વહેંચે. ગાદીવાળા પટ્ટાવાળી બેકપેક શ્રેષ્ઠ વિકલ્પ છે.
બેગનું વજન મર્યાદિત રાખો:
તમારી બેગનું વજન તમારા શરીરના કુલ વજનના ૧૦ થી ૧૫ ટકાથી વધુ ન હોવું જોઈએ. બિનજરૂરી વસ્તુઓ બેગમાંથી કાઢી નાખો.
ખભા વારંવાર બદલો (જો સિંગલ-સ્ટ્રેપ હોય):
જો તમે ફરજિયાતપણે સિંગલ-સ્ટ્રેપ બેગ (જેમ કે લેપટોપ બેગ કે હેન્ડબેગ) નો ઉપયોગ કરતા હોવ, તો દર ૧૦-૧૫ મિનિટે ખભા બદલતા રહો, જેથી એક ખભા પર સતત દબાણ ન રહે.
સ્નાયુઓને મજબૂત બનાવો:
નિયમિતપણે ખભા, ગરદન અને પીઠની કસરતો કરો. મજબૂત સ્નાયુઓ વજનના તાણ સામે સારી રીતે ટકી શકે છે અને ઈજા થવાનું જોખમ ઘટાડી શકે છે.
મુદ્રા પર ધ્યાન આપો:
બેગ લટકાવેલી હોય કે ન હોય, ચાલતી વખતે, બેસતી વખતે અને ઊભા રહેતી વખતે તમારી મુદ્રા સીધી રાખવાની આદત પાડો. ખરાબ મુદ્રા અન્ય સમસ્યાઓને આમંત્રણ આપે છે.
આ નાનકડી સાવચેતીઓ તમારા શરીરને લાંબા ગાળે સંધિવા અને કરોડરજ્જુની ગંભીર સમસ્યાઓથી સુરક્ષિત કરી શકે છે. તમારી જીવનશૈલીની આદતો પર ધ્યાન આપીને તંદુરસ્ત રહો.
