દિવાળી પર સાવધાન! મોટા અવાજે ફટાકડા ફોડવાથી હૃદય રોગના હુમલાનું જોખમ, ૧૩૦ ડેસિબલનો ધ્વનિ હૃદય પર કેવી રીતે તાણ વધારે છે?
આજે (૨૦ ઓક્ટોબર, ૨૦૨૫) સમગ્ર દેશમાં પ્રકાશનો પર્વ દિવાળી ધામધૂમથી ઉજવાઈ રહ્યો છે. ફટાકડા અને આતશબાજીનું આયોજન સર્વત્ર સામાન્ય છે, જે તહેવારને રંગત આપે છે. જોકે, આ આકર્ષક રોશનીની બીજી બાજુ પણ છે – ફટાકડામાંથી ઉત્પન્ન થતો જોરદાર અવાજ (High-decibel noise) ગંભીર સ્વાસ્થ્ય જોખમ ઊભું કરી શકે છે, ખાસ કરીને હૃદય રોગ (Cardiac Disease) ધરાવતા લોકો માટે.
NIH (National Institutes of Health) સહિત અનેક અભ્યાસો સૂચવે છે કે ઉચ્ચ ડેસિબલ અવાજના સતત સંપર્કમાં રહેવાથી હૃદયરોગના હુમલા જેવી ગંભીર સમસ્યાઓનું જોખમ વધી શકે છે. દિવાળીના આ દિવસોમાં, જ્યારે ધ્વનિ પ્રદૂષણ ચરમસીમાએ હોય છે, ત્યારે હૃદયના દર્દીઓ માટે આ જોખમ અનેકગણું વધી જાય છે.
ફટાકડાનો અવાજ: હૃદયરોગના હુમલાનું જોખમ કેવી રીતે વધે છે?
નિષ્ણાતોના મતે, ફટાકડાનો અવાજ ઘણીવાર ૪ મીટરના અંતરે ૧૩૦ થી ૧૪૩ ડેસિબલ સુધી પહોંચી શકે છે, જે સામાન્ય શ્રવણ મર્યાદા (જે ૮૫ ડેસિબલથી ઓછી હોવી જોઈએ) થી ઘણો વધારે છે. આ જોરદાર અવાજ શરીરની “ફાઇટ ઓર ફ્લાઇટ” (લડો અથવા ભાગી જાઓ) તાણ પ્રતિક્રિયા (Stress Response) ને ઉત્તેજિત કરે છે.
બ્લડ પ્રેશરમાં વધારો: મોટો અવાજ સાંભળવાથી એડ્રેનાલિન જેવા સ્ટ્રેસ હોર્મોન્સનું સ્તર વધે છે.
ઝડપી હૃદયના ધબકારા: આ હોર્મોન્સ હૃદયના ધબકારા (Heart Rate) ઝડપી બનાવે છે.
હૃદય પર તાણ: બ્લડ પ્રેશર વધવાથી અને હૃદયના ધબકારા ઝડપી થવાથી હૃદય પર અચાનક અને વધુ પડતું તાણ આવે છે.
આવી પરિસ્થિતિઓમાં લાંબા સમય સુધી અથવા વારંવાર સંપર્કમાં રહેવાથી હૃદય રોગનું જોખમ વધે છે, ખાસ કરીને કોરોનરી ધમની રોગ (Coronary Artery Disease) થી પીડિત લોકોમાં, જે આખરે હૃદયરોગના હુમલા (Heart Attack) તરફ દોરી શકે છે.
કયા લોકોને સૌથી વધુ જોખમ?
ફટાકડાના ધ્વનિ પ્રદૂષણથી કેટલાક ચોક્કસ સમુદાયોને સૌથી વધુ ગંભીર જોખમ રહેલું છે:
પહેલાથી જ હૃદય રોગથી પીડાતા લોકો: જે દર્દીઓને પહેલાથી જ એન્જીના, એરિથમિયા અથવા હૃદયની નબળી પમ્પિંગ ક્ષમતા જેવી સમસ્યાઓ છે, તેમના માટે મોટો અવાજ જીવલેણ બની શકે છે.
હાઈ બ્લડ પ્રેશર (Hypertension) ધરાવતા લોકો: જોરદાર અવાજથી તેમનું બ્લડ પ્રેશર અચાનક વધી શકે છે, જે ઇમરજન્સીની સ્થિતિ ઊભી કરે છે.
વૃદ્ધો: જેમ જેમ ઉંમર વધે છે તેમ તેમ હૃદયની સંવેદનશીલતા વધે છે. વૃદ્ધોનું હૃદય બાહ્ય તાણને સહન કરવા માટે ઓછું સક્ષમ હોય છે, જેના કારણે તેમને હૃદયરોગના હુમલાનું જોખમ વધારે છે.
સગર્ભા સ્ત્રીઓ: ફટાકડાના મોટા અવાજથી તેમનું બ્લડ પ્રેશર અને હૃદયના ધબકારા અનિયમિત થઈ શકે છે, જે ગર્ભસ્થ શિશુના સ્વાસ્થ્ય માટે પણ જોખમી છે.
આ દિવાળીએ તમારા હૃદયને કેવી રીતે સુરક્ષિત રાખશો?
હૃદયરોગના હુમલા જેવા ગંભીર જોખમોથી બચવા માટે, હૃદય સંબંધિત સમસ્યાઓ ધરાવતા લોકોએ આ દિવાળીએ નીચેના નિવારક પગલાં લેવા જરૂરી છે:
ઘરની અંદર રહો: ફટાકડાના મોટા અવાજથી બચવા માટે ઘરની અંદર, ખાસ કરીને ઘરના સૌથી શાંત રૂમમાં રહો.
બારીઓ અને દરવાજા બંધ રાખો: હૃદયના દર્દીઓએ ઘરની બારીઓ અને દરવાજા બંધ રાખવા જોઈએ, જેથી બહારનો અવાજ અંદર ન આવે અને ધ્વનિનું પ્રદૂષણ ઘટે.
ઇયરપ્લગનો ઉપયોગ કરો: જો કોઈ કારણસર બહાર જવું અનિવાર્ય હોય, તો અવાજને ઘટાડવા માટે ઇયરપ્લગ (Earplugs) અથવા નોઇઝ-કેન્સલિંગ હેડફોન્સનો ઉપયોગ કરવો જોઈએ.
આરામની તકનીકો: જો ફટાકડાના અવાજથી પરેશાની કે ગભરામણ થાય, તો તાત્કાલિક શાંત થવા માટે ધ્યાન (Meditation) અને ઊંડા શ્વાસ લેવાની (Deep Breathing) તકનીકો અપનાવો.
દવાઓ ભૂલશો નહીં: ડૉક્ટર દ્વારા સૂચવ્યા મુજબ તમારી દિનચર્યાની દવાઓ સમયસર લેવાનું ભૂલશો નહીં.
મોનિટરિંગ: દિવાળીના તહેવાર દરમિયાન, તમારા બ્લડ પ્રેશર અને હૃદયના ધબકારાને નિયમિતપણે મોનિટર કરો. જો તમને છાતીમાં દુખાવો, શ્વાસ લેવામાં તકલીફ અથવા અન્ય કોઈ અસામાન્ય લક્ષણોનો અનુભવ થાય, તો તાત્કાલિક તબીબી સહાય મેળવો.
દિવાળીનો તહેવાર આનંદ અને રોશનીનો છે, પરંતુ દરેક નાગરિકે, ખાસ કરીને હૃદય રોગના દર્દીઓ અને તેમના પરિવારોએ, આસપાસના ધ્વનિ પ્રદૂષણ પ્રત્યે સજાગ રહેવું અને યોગ્ય તકેદારી રાખવી અત્યંત જરૂરી છે.
