ઈરાને ટ્રમ્પની ‘પરમાણુ કરાર’ની ઓફર ફગાવી: આયાતુલ્લાહ ખામેનીએ કહ્યું- ‘બળજબરીનો કરાર ધાકધમકી સમાન, ટ્રમ્પ સ્વપ્ન જોવાનું ચાલુ રાખે!’
યુએસ-ઈરાન સંબંધો વણસ્યા: ખામેનીએ ટ્રમ્પની ઓફર નકારીને અમેરિકા પર દખલગીરી અને બળજબરીનો લગાવ્યો આરોપ.
અમેરિકા અને ઈરાન વચ્ચેનો તણાવ વધુ ઘેરો બન્યો છે. યુએસ પ્રમુખ ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પે ઈરાનને નવા પરમાણુ કરાર (Nuclear Deal)ની જે ઓફર કરી હતી, તેને ઈરાનના સર્વોચ્ચ નેતા આયાતુલ્લાહ અલી ખામેની (Ayatollah Ali Khamenei) એ સ્પષ્ટપણે નકારી કાઢી છે. એટલું જ નહીં, ખામેનીએ રાષ્ટ્રપતિ ટ્રમ્પની મજાક ઉડાવતા તેમના દાવાઓને ‘સ્વપ્ન’ ગણાવ્યા છે, જેના કારણે બંને દેશો વચ્ચેની કડવાશ વધુ વધી છે.
મધ્ય પૂર્વમાં ઈઝરાયલ સાથેના યુદ્ધના કારણે પહેલેથી જ તણાવ પ્રવર્તી રહ્યો છે, ત્યારે આ નવા ઘટનાક્રમે પરમાણુ કરારની વાટાઘાટોને ફરી એકવાર ગૂંચવી દીધી છે.
ટ્રમ્પના દાવાની ખામેનીએ ઉડાવી મજાક
અમેરિકાના રાષ્ટ્રપતિ ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પે તાજેતરમાં ઇઝરાયલી સંસદમાં પોતાના ભાષણ દરમિયાન મોટો દાવો કર્યો હતો કે ઇઝરાયલી અને યુએસ દળોએ ઈરાનના પરમાણુ સ્થળોનો નાશ કર્યો હતો.
આ દાવા પર પ્રતિક્રિયા આપતા આયાતુલ્લાહ અલી ખામેનીએ રાષ્ટ્રપતિ ટ્રમ્પની મજાક ઉડાવી. તેમણે કડક અને વ્યંગાત્મક સ્વરમાં કહ્યું:”સ્વપ્ન જોવામાં કોઈ નુકસાન નથી. સ્વપ્ન જોતા રહો, કોઈને પરવા નથી.”
ખામેનીના આ નિવેદનથી સ્પષ્ટ થાય છે કે ઈરાન ટ્રમ્પના આ પ્રકારના દાવાઓને માત્ર પ્રચાર માને છે અને તેને ગંભીરતાથી લેતું નથી.
‘બળજબરીથી કરાયેલો કરાર ધાકધમકી સમાન’
અમેરિકા દ્વારા કરવામાં આવેલી નવા પરમાણુ કરારની ઓફરને ફગાવી દેતા ખામેનીએ અમેરિકા પર ધાકધમકી અને બળજબરીનો ગંભીર આરોપ લગાવ્યો છે.
ખામેનીએ કહ્યું કે એક તરફ અમેરિકાએ પહેલા ઈરાનની પરમાણુ સુવિધાઓનો નાશ કરવાનો દાવો કર્યો અને બીજી તરફ હવે ‘મદદનો હાથ’ લંબાવીને ‘તરફેણ’ કરી રહ્યું છે. તેમણે ભારપૂર્વક કહ્યું:”અમે બળજબરીથી કરાયેલા કરારને સ્વીકારીશું નહીં. બળજબરીથી કરાયેલા કરાર દબાણ અને ધાકધમકી સમાન હશે.”
ઈરાનના સર્વોચ્ચ નેતાએ સ્પષ્ટ કર્યું કે તેમનો દેશ અમેરિકાની મનમાની અને દબાણને સહન કરશે નહીં, ભલે ઈરાન પાસે પરમાણુ શસ્ત્રો હોય કે ન હોય. તેમણે અમેરિકા દ્વારા કરારો લાદવા અને આંતરિક બાબતોમાં દખલગીરીને સંપૂર્ણપણે ખોટી ગણાવી હતી.
તણાવ વધારતા પરિબળો
અમેરિકા અને ઈરાન વચ્ચેના તણાવ પાછળ મુખ્યત્વે બે પરિબળો જવાબદાર છે:
ઈઝરાયલ યુદ્ધ: ગાઝામાં ઈઝરાયલ સાથે ચાલી રહેલું યુદ્ધ તણાવનું મુખ્ય કારણ છે. ઈરાન હમાસ અને અન્ય ક્ષેત્રીય પ્રોક્સી જૂથોને સમર્થન આપે છે, જે ઈઝરાયલ અને અમેરિકાના હિતો માટે મોટો પડકાર છે. આ યુદ્ધે પરમાણુ વાટાઘાટોના શાંતિપૂર્ણ વાતાવરણને સંપૂર્ણપણે ડહોળી નાખ્યું છે.
પરમાણુ કરાર (JCPOA): ભૂતકાળમાં ટ્રમ્પ વહીવટીતંત્રે ૨૦૧૫ માં થયેલા સંયુક્ત વ્યાપક કાર્ય યોજના (JCPOA) અથવા ઈરાન પરમાણુ કરારમાંથી એકપક્ષીય રીતે ખસી જવાનો નિર્ણય લીધો હતો. ત્યારથી જ બંને દેશો વચ્ચેના સંબંધો વણસી ગયા છે. ટ્રમ્પ હવે ભલે નવો કરાર કરવાની ઓફર કરે, પણ ઈરાન તેને દબાણ તરીકે જોઈ રહ્યું છે.
વૈશ્વિક પરિણામો
ખામેની દ્વારા ટ્રમ્પની ઓફરની સ્પષ્ટ નકાર અને કટાક્ષ, મધ્ય પૂર્વમાં શાંતિની કોઈપણ આશા માટે મોટો ફટકો છે. આનાથી વૈશ્વિક સ્તરે નીચે મુજબની અસરો થઈ શકે છે:
તણાવમાં વધારો: બંને દેશો હવે કડક વલણ અપનાવી રહ્યા હોવાથી લશ્કરી તણાવ અને આર્થિક પ્રતિબંધોનું જોખમ વધશે.
તેલ બજાર પર અસર: ઈરાન પરના આર્થિક પ્રતિબંધો અને ક્ષેત્રીય અસ્થિરતા વૈશ્વિક તેલના ભાવોમાં વધારો કરી શકે છે.
પરમાણુ કાર્યક્રમ: ઈરાન પરમાણુ કરારનું પાલન છોડીને યુરેનિયમ સંવર્ધન (Uranium Enrichment) માં વધારો કરી શકે છે, જે વિશ્વ માટે સુરક્ષાનો મોટો પડકાર ઊભો કરશે.
હાલમાં, ઈરાન અને અમેરિકા વચ્ચે કોઈ પણ પ્રકારની સીધી વાતચીતની શક્યતા નહિવત્ છે. ટ્રમ્પના શાસન હેઠળ, તણાવ ઉચ્ચતમ સ્તરે પહોંચી ગયો છે, અને આગામી દિવસોમાં આ સંઘર્ષનું સ્વરૂપ શું હશે તે જોવું મહત્ત્વનું રહેશે.
