ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પ માટે મોટો ઝટકો! યુરોપિયન કાઉન્સિલે ભારત-EU મુક્ત વેપાર કરારના એજન્ડાને મંજૂરી આપી; વર્ષના અંત સુધીમાં FTA પૂર્ણ કરવાનો લક્ષ્યાંક
યુરોપિયન કાઉન્સિલે સોમવારે (૨૦ ઓક્ટોબર, ૨૦૨૫) યુરોપિયન કમિશન દ્વારા અગાઉ જાહેર કરાયેલા નવા વ્યૂહાત્મક EU-ભારત એજન્ડાના નિષ્કર્ષોને સત્તાવાર રીતે મંજૂરી આપી દીધી છે. આ નિર્ણય EU અને ભારત વચ્ચેના સંબંધોને વધુ ગાઢ બનાવવાની દિશામાં એક મજબૂત પ્રોત્સાહન છે.
આ વિકાસ યુએસના પૂર્વ રાષ્ટ્રપતિ ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પ માટે એક ફટકા સમાન છે, જેઓ ટેરિફ દ્વારા ભારતીય વ્યવસાયો પર સતત દબાણ લાવવાનો ઈરાદો ધરાવે છે. વૈશ્વિક વેપારમાં, EU-ભારત વચ્ચેનો વ્યૂહાત્મક સહયોગ અમેરિકાના વેપાર વલણ સામે એક મજબૂત વિકલ્પ પૂરો પાડે છે.
મુક્ત વેપાર કરાર (FTA) પર મહત્ત્વનો ભાર
બેલ્જિયમ સ્થિત યુરોપિયન કાઉન્સિલ, જે ૨૭-સભ્યોના આર્થિક બ્લોકની રાજકીય દિશા નક્કી કરે છે, તેણે વર્ષના અંત સુધીમાં EU-ભારત મુક્ત વેપાર કરાર (FTA) પૂર્ણ કરવા માટે બંને પક્ષો દ્વારા કરવામાં આવેલા પ્રયાસોનું જોરદાર સ્વાગત કર્યું છે.
યુરોપિયન કાઉન્સિલે એક નિવેદનમાં સ્પષ્ટપણે જણાવ્યું હતું કે:”કાઉન્સિલ ખાસ કરીને સંતુલિત, મહત્વાકાંક્ષી, પરસ્પર ફાયદાકારક અને આર્થિક રીતે અર્થપૂર્ણ મુક્ત વેપાર કરારને અંતિમ સ્વરૂપ આપવાના પ્રયાસોનું સ્વાગત કરે છે, જેને યુરોપિયન કમિશન અને ભારત સરકાર વર્ષના અંત સુધીમાં અંતિમ સ્વરૂપ આપવાનું લક્ષ્ય રાખે છે.”
આ FTA કરારનું મહત્ત્વ સમજાવતા નિવેદનમાં વધુમાં ઉમેર્યું હતું કે, “આવા કરારમાં બજાર પ્રવેશ વિસ્તારવા, વેપાર અવરોધો દૂર કરવા અને ટકાઉ વિકાસને પ્રોત્સાહન આપવા માટેની જોગવાઈઓ શામેલ હોવી જોઈએ.” જો આ કરાર પૂર્ણ થાય, તો તે યુરોપિયન યુનિયન માટે સૌથી મહત્ત્વપૂર્ણ વેપાર કરારો પૈકીનો એક બની રહેશે.
નવા વ્યૂહાત્મક એજન્ડાના મુખ્ય સ્તંભો
EU-ભારત સંબંધોને વધુ ગાઢ બનાવવા માટેના આ નવા વ્યૂહાત્મક એજન્ડાએ અનેક ક્ષેત્રોને આવરી લીધા છે, જે એક બહુ-પરિમાણીય ભાગીદારી દર્શાવે છે. આમાં મુખ્યત્વે નીચેના ક્ષેત્રોનો સમાવેશ થાય છે:
સમૃદ્ધિ અને ટકાઉપણું: આર્થિક સહયોગ વધારવો અને પર્યાવરણીય પડકારોનો સામનો કરવો.
ટેકનોલોજી અને નવીનતા: સંશોધન, ડિજિટલ ટ્રાન્સફોર્મેશન અને ટેકનોલોજીના આદાનપ્રદાનમાં સહકાર.
સુરક્ષા અને સંરક્ષણ: સંરક્ષણ ઔદ્યોગિક સહયોગ સહિત વ્યૂહાત્મક ભાગીદારી મજબૂત કરવી.
કનેક્ટિવિટી: ભૌતિક અને ડિજિટલ ઇન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચરમાં જોડાણ વધારવું.
વૈશ્વિક મુદ્દાઓ: આંતરરાષ્ટ્રીય સ્તરે શાંતિ, સ્થિરતા અને નિયમ-આધારિત વ્યવસ્થાને પ્રોત્સાહન આપવું.
સુરક્ષા અને સંરક્ષણ પર વિશેષ ભાર
વધતા જટિલ ભૂ-રાજકીય પરિદૃશ્યની પૃષ્ઠભૂમિમાં, EU અને ભારત વચ્ચે સુરક્ષા અને સંરક્ષણ બાબતોમાં ગાઢ સહયોગને અત્યંત મહત્ત્વપૂર્ણ ગણવામાં આવ્યો છે.
કાઉન્સિલે જણાવ્યું હતું કે આ સહયોગ “પરસ્પર વિશ્વાસ અને આદરના સિદ્ધાંતો પર આધારિત” છે. નિવેદનમાં એ વાતની નોંધ લેવામાં આવી હતી કે EU “સુરક્ષા અને સંરક્ષણ ભાગીદારી સ્થાપિત કરવા તરફ કામ કરવાના ઇરાદાની નોંધ લે છે, જે જો યોગ્ય હોય તો, સંરક્ષણ ઔદ્યોગિક સહયોગ તરફ પણ દોરી શકે છે.”
ભારત માટે આ એક મહત્ત્વપૂર્ણ પગલું છે, કારણ કે સંરક્ષણ ક્ષેત્રે યુરોપિયન ટેકનોલોજી અને ઉત્પાદનમાં સહયોગ ભારતની સંરક્ષણ આત્મનિર્ભરતા માટે લાભદાયક સાબિત થઈ શકે છે.
યુક્રેન યુદ્ધ અને રશિયા પર વાતચીત
વૈશ્વિક મુદ્દાઓ પરના સહયોગના ભાગરૂપે, યુરોપિયન કાઉન્સિલે સ્પષ્ટ કર્યું કે EU “યુક્રેન સામે રશિયાના આક્રમક યુદ્ધના તમામ પાસાઓ પર ભારત સાથે વાતચીત ચાલુ રાખશે.”
ભારતે યુક્રેન યુદ્ધ અંગે તટસ્થ વલણ જાળવી રાખ્યું છે અને રશિયા સાથે તેના ગાઢ સંરક્ષણ અને આર્થિક સંબંધો ચાલુ રાખ્યા છે, ત્યારે EU આ મુદ્દે ભારત સાથે સતત સંવાદ જાળવી રાખવા માંગે છે, જેથી શાંતિ માટેના વૈશ્વિક પ્રયાસોમાં ભારતની ભૂમિકાને મજબૂત કરી શકાય.
ટ્રમ્પ માટે આ નિર્ણય શા માટે ઝટકો છે?
ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પ તેમની ‘અમેરિકા ફર્સ્ટ’ (America First) નીતિ અને ઊંચા ટેરિફ લાદવાના વલણ માટે જાણીતા છે. જો તેઓ આગામી યુએસ ચૂંટણી જીતીને સત્તામાં પાછા ફરે છે, તો તેઓ ભારત સહિતના દેશો પર વધુ કડક વેપાર નિયંત્રણો અને દબાણ લાવી શકે છે.
આ સંજોગોમાં, યુરોપિયન યુનિયન, જે વિશ્વના સૌથી મોટા અને સૌથી ધનિક વેપાર બ્લોક પૈકીનો એક છે, તેનું ભારત સાથે FTA ને ઝડપથી અંતિમ સ્વરૂપ આપવાનો નિર્ણય લેવો, ભારતને આર્થિક રીતે વૈકલ્પિક અને મજબૂત ભાગીદાર પ્રદાન કરે છે. આનાથી ભારતને ટ્રમ્પની સંભવિત આક્રમક વેપાર નીતિઓ સામે રક્ષણ મળી શકે છે અને વૈશ્વિક વેપારમાં તેની સ્થિતિ વધુ મજબૂત બની શકે છે. FTA સફળ થાય તો તે ભારત માટે યુરોપિયન બજારોમાં સરળ પ્રવેશ ખોલશે, જે લાંબા ગાળે આર્થિક વૃદ્ધિ માટે નિર્ણાયક સાબિત થશે.
