ચાણક્ય નીતિ: બાળકોના ઉછેરમાં આ 5 ભૂલો માતા-પિતાને નિષ્ફળ બનાવે છે
શું માત્ર ઈચ્છા રાખવાથી બાળક સફળ બને છે? ચાણક્ય નીતિ કહે છે કે બાળકોનો ઉછેર માત્ર પાલન-પોષણ નથી, પરંતુ એક જવાબદારી અને તપસ્યા છે. ચાલો જાણીએ, તે 5 મોટી ભૂલો કઈ છે, જેનાથી માતા-પિતાએ કોઈપણ ભોગે બચવું જોઈએ?
દરેક માતા-પિતાની એવી ઈચ્છા હોય છે કે તેમનું બાળક મોટું થઈને પરિવારનું નામ રોશન કરે. પરંતુ શું માત્ર ઈચ્છા રાખવાથી આવું થાય છે? આચાર્ય ચાણક્યના મતે, જો બાળકોના ઉછેરમાં સાચી દિશા અને સંસ્કાર ન આપવામાં આવે, તો બાળક પોતાના માર્ગથી ભટકી શકે છે. ચાણક્ય નીતિમાં સ્પષ્ટપણે કહેવામાં આવ્યું છે કે ઉછેર માત્ર પાલન-પોષણ નથી, પરંતુ એક જવાબદારી અને તપસ્યા છે. ચાલો જાણીએ તે 5 સામાન્ય ભૂલો, જે સારા માતા-પિતાને પણ નિષ્ફળ બનાવી દે છે.
માતા-પિતા દ્વારા કરવામાં આવતી 5 મોટી ભૂલો
1. ઘરનું વાતાવરણ અશાંત રાખવું
ચાણક્ય કહે છે કે બાળક તે જ શીખે છે જે તે જુએ છે. જો ઘરમાં લડાઈ-ઝઘડા, ઊંચા અવાજ અને તણાવનું વાતાવરણ હશે, તો બાળક પણ તેવું જ વર્તન શીખશે. જો તમે ઈચ્છો છો કે બાળક શાંત, સમજદાર અને સંતુલિત બને, તો ઘરનું વાતાવરણ પણ તેવું જ હોવું જોઈએ. શાંતિ અને પ્રેમ એ બાળકના માનસિક વિકાસ માટે પ્રથમ આવશ્યકતા છે.
2. અસન્માનજનક વ્યવહાર કરવો
બાળકો પોતાના માતા-પિતાની દરેક વાત અને દરેક વ્યવહારની નકલ (Copy) કરે છે. જો માતા-પિતા એકબીજા સાથે લડે છે, કડવી ભાષા બોલે છે અથવા અપમાનજનક શબ્દોનો ઉપયોગ કરે છે, તો બાળક પણ આ જ શીખે છે. ઘરમાં આપસી સન્માન, મધુર ભાષા અને વિનમ્રતા દર્શાવો. આ જ સંસ્કાર બાળકમાં ઉતરે છે.
3. અન્ય બાળકો સાથે સરખામણી કરવી નહીં
દરેક બાળક અલગ હોય છે – તેની ક્ષમતા, રુચિ અને વિચારસરણી પણ અલગ હોય છે. પરંતુ માતા-પિતા ઘણીવાર અન્ય બાળકો સાથે સરખામણી કરીને પોતાના બાળકને નીચું દેખાડે છે. આ આદત બાળકમાં હીન ભાવના ભરી દે છે અને તેનો આત્મવિશ્વાસ નબળો પાડે છે. સરખામણી નહીં, પરંતુ સમજણ અને સમર્થન આપો.
4. બાળકની પ્રતિભાને અવગણવી
ઘણીવાર માતા-પિતા પોતાના સપનાઓને બાળકો પર લાદી દે છે અને તેમની વાસ્તવિક રુચિઓને અવગણે છે. જો બાળક કોઈ ખાસ ક્ષેત્રમાં રસ અથવા દક્ષતા (Expertise) દર્શાવી રહ્યું હોય, તો તેને પ્રોત્સાહન આપો. આ જ તેની સફળતાનો માર્ગ બની શકે છે. તેમની રુચિઓને માન આપીને જ તેઓ શ્રેષ્ઠ પ્રદર્શન કરી શકે છે.
5. ફરજ તરીકે નહીં, મજબૂરી તરીકે પાલન-પોષણ કરવું
ચાણક્ય નીતિ કહે છે કે બાળકોના ઉછેરને બોજ નહીં, પરંતુ એક તપસ્યાની જેમ જુઓ. જ્યારે માતા-પિતા પોતાની ફરજ પૂરી નિષ્ઠાથી નિભાવે છે, ત્યારે જ બાળકોનો પાયો મજબૂત થાય છે. બાળકોની સંભાળ માત્ર જમવાનું, કપડાં કે સ્કૂલ મોકલવું નથી, પરંતુ તેમના વિચારો અને લાગણીઓને સમજવું પણ છે. સંપૂર્ણ સમર્પણ જ સફળ બાળકના નિર્માણની ચાવી છે.
