કિડની સ્ટોનનું જોખમ! ડોક્ટરે જણાવ્યા પથરી બનવાના 3 મોટા કારણો, આજે જ ચેતી જજો!
કિડની સ્ટોન (પથરી) ધીમે ધીમે વધતી એક ગંભીર બીમારી છે. તેને નજરઅંદાજ ન કરવો જોઈએ, કારણ કે તે શરીરને ઘણું નુકસાન પહોંચાડી શકે છે. સફદરજંગ હોસ્પિટલના નેફ્રોલોજી વિભાગના ડો. હિમાંશુ વર્મા પાસેથી જાણીએ કે કિડનીમાં પથરી બનવાના ત્રણ મોટા કારણો કયા છે અને તેનાથી બચાવ કેવી રીતે કરી શકાય છે.
કિડનીમાં પથરીનો અર્થ છે કે કિડનીની અંદર જમા થયેલા મિનરલ્સ (ખનીજો) એકબીજા સાથે ચોંટીને નાના કે મોટા કઠોર નક્કર ક્રિસ્ટલ (સ્ફટિક) બનાવે છે. આ ક્રિસ્ટલ શરૂઆતમાં નાના હોય છે, પરંતુ સમય જતાં મોટા ટુકડાની પથરી બની જાય છે. જ્યારે આ ટુકડાઓ પેશાબની નળીમાં આગળ વધે છે, ત્યારે તીવ્ર દુખાવો, પેશાબમાં બળતરા અને બ્લોકેજ જેવી સમસ્યાઓ થાય છે.
કિડની સ્ટોન્સ મુખ્યત્વે ચાર પ્રકારના હોય છે: કેલ્શિયમ સ્ટોન, યૂરિક એસિડ સ્ટોન, સ્ટ્રુવાઇટ સ્ટોન અને સિસ્ટીન સ્ટોન. દરેક પ્રકારની પથરી બનવાનું કારણ, ખોરાક અને શરીરની પ્રક્રિયા અલગ-અલગ હોય છે. જો સમયસર ઓળખ અને સારવાર ન થાય તો આ પથરી કિડનીને નુકસાન પહોંચાડી શકે છે અને વારંવાર પાછી આવી શકે છે.
કિડની સ્ટોનનું સૌથી સામાન્ય લક્ષણ તીવ્ર, ચૂભવાવાળો દુખાવો છે જે કમર, બાજુ કે પેટના નીચેના ભાગમાં અચાનક શરૂ થાય છે અને વધતો-ઘટતો રહે છે. આ સિવાય પેશાબમાં બળતરા, વારંવાર પેશાબ કરવાની ઇચ્છા, પેશાબમાં લોહી આવવું, દુર્ગંધયુક્ત પેશાબ, ઉલ્ટી-ઉબકા અને બેચેની જેવા લક્ષણો પણ જોવા મળે છે. જો પથરી મોટી થઈ જાય, તો તે યુરિન નળીને બ્લોક કરી શકે છે, જેના કારણે પેશાબ અટકી શકે છે અને ચેપ (સંક્રમણ) વધી શકે છે. જો તાવ અને ઠંડી લાગવા લાગે, તો તે ઇન્ફેક્શનનો સંકેત હોઈ શકે છે.
કિડનીમાં પથરી બનવાના ત્રણ મોટા કારણો કયા છે?
ડો. હિમાંશુ વર્માના મતે, કિડનીમાં પથરી બનવાના ત્રણ મુખ્ય કારણો નીચે મુજબ છે:
૧. ઓછું પાણી પીવું
ઓછું પાણી પીવાથી પેશાબ વધુ ઘટ્ટ બની જાય છે. આ ઘટ્ટતા મિનરલ્સને એકઠા થવામાં મદદ કરે છે, જે સમય જતાં પથરીનું સ્વરૂપ લે છે.
૨. વધુ પડતો મીઠાવાળો આહાર
વધુ મીઠાવાળો ખોરાક શરીરમાં સોડિયમ વધારે છે, જેના કારણે કિડની વધુ માત્રામાં કેલ્શિયમ બહાર કાઢે છે. આ કેલ્શિયમ ક્રિસ્ટલ બનવાની સંભાવના વધારે છે.
૩. કેલ્શિયમ-ઓક્ઝલેટ જેવા મિનરલ્સની વધુ માત્રા
કેટલાક લોકોમાં શરીરની મેટાબોલિઝમ પ્રક્રિયા એવી હોય છે કે ઓક્ઝલેટ અથવા યૂરિક એસિડ વધુ બને છે. આ મિનરલ્સ જમા થઈને આગળ જતાં પથરીનું રૂપ ધારણ કરી શકે છે.
અન્ય કારણો:
અન્ય કારણોમાં પરિવારનો ઇતિહાસ, સ્થૂળતા (મેદસ્વીતા), બહુ મીઠો કે પ્રોસેસ્ડ ખોરાક, વધુ પડતી ચા-કોફી, ઓછો પોટેશિયમવાળો આહાર, હાઈ પ્રોટીન ખોરાક, પેશાબ વારંવાર રોકવો અને કેટલીક દવાઓનું લાંબા સમય સુધી સેવન કરવું પણ સામેલ છે. ડાયાબિટીસ, હાઈ બીપી અને હાઈ યૂરિક એસિડવાળા દર્દીઓમાં પણ જોખમ વધી જાય છે.
પથરીથી કેવી રીતે બચાવ કરવો?
ડૉક્ટર દ્વારા જણાવેલા ઉપાયો આ પ્રમાણે છે:
- રોજ 8 થી 9 ગ્લાસ પાણી પીઓ.
- મીઠું અને પેકેજ્ડ ફૂડની માત્રા ઓછી કરો.
- ઓક્ઝલેટ-યુક્ત વસ્તુઓ (જેમ કે પાલક, ચોકલેટ, નટ્સ) સંતુલિત માત્રામાં લો.
- કેલ્શિયમની માત્રા ડૉક્ટરની સલાહ મુજબ યોગ્ય રાખો.
- સમયસર પેશાબ કરો, તેને રોકશો નહીં.
- જો યૂરિક એસિડ અથવા શરીરમાં મિનરલ્સના સંતુલનની સમસ્યા હોય, તો સમય-સમય પર ટેસ્ટ કરાવતા રહો.
