ઉત્પન્ના એકાદશી 2025: ભગવાન વિષ્ણુના શરીરમાંથી શા માટે જન્મ્યાં હતાં દેવી એકાદશી? જાણો આ મહાવ્રતની અનસુની કથા
હિન્દુ પંચાંગ અનુસાર, માગશર (માર્ગશીર્ષ) મહિનાના કૃષ્ણ પક્ષની એકાદશી તિથિને ઉત્પન્ના એકાદશી કહેવામાં આવે છે. આ એકાદશી ખાસ માનવામાં આવે છે કારણ કે આ તિથિથી આખા વર્ષની બધી એકાદશીઓની શરૂઆત થાય છે.
આ વર્ષે ઉત્પન્ના એકાદશીનું વ્રત 15 નવેમ્બર 2025 (શનિવાર) ના રોજ મનાવવામાં આવશે. આ વ્રત કરવાથી જીવનમાં સુખ-સમૃદ્ધિ, શાંતિ અને મોક્ષની પ્રાપ્તિ થાય છે.
ઉત્પન્ના એકાદશીનું મહત્વ
એકાદશીની તિથિ ભગવાન વિષ્ણુને સમર્પિત માનવામાં આવી છે. આ દિવસે ભક્તો ઉપવાસ (વ્રત) રાખે છે, ભગવાન વિષ્ણુની પૂજા કરે છે અને રાત્રિ જાગરણ કરીને “વિષ્ણુ સહસ્રનામ” અથવા “ભગવદ્ ગીતા” નો પાઠ કરે છે.
પૌરાણિક માન્યતા છે કે જે ભક્ત વિધિ-વિધાનથી આ દિવસે વ્રત રાખે છે, તેના બધા પાપો નષ્ટ થઈ જાય છે અને તેને મોક્ષ પ્રાપ્ત થાય છે.
દેવી એકાદશીની ઉત્પત્તિની કથા
ધાર્મિક ગ્રંથોમાં વર્ણવેલી કથા અનુસાર, સતયુગમાં મુર નામનો એક અત્યંત બળવાન અને ક્રૂર રાક્ષસ હતો. તેણે પોતાની શક્તિથી દેવતાઓને પરાજિત કરીને સ્વર્ગ પર અધિકાર જમાવી લીધો હતો. અત્યાચારોથી પીડિત દેવતાઓ જ્યારે ભગવાન શિવ પાસે પહોંચ્યા, તો શિવજીએ તેમને ભગવાન વિષ્ણુના શરણે જવાનું કહ્યું.
મુર રાક્ષસ સાથે યુદ્ધ અને દેવીનો જન્મ
દેવતાઓની વિનંતી સાંભળીને ભગવાન વિષ્ણુએ મુર રાક્ષસ સાથે લાંબા સમય સુધી યુદ્ધ કર્યું. વર્ષો સુધી ચાલેલા આ યુદ્ધ પછી ભગવાન આરામ માટે હિમાલયની એક ગુફામાં યોગનિદ્રા માં ચાલ્યા ગયા.
મુર રાક્ષસે જ્યારે ભગવાનને સૂતેલા જોયા, ત્યારે તેમના પર આક્રમણ કરવાનો પ્રયાસ કર્યો. ત્યારે જ ભગવાન વિષ્ણુના શરીરના તેજમાંથી એક દિવ્ય અને તેજસ્વી કન્યા પ્રગટ થઈ.
તે કન્યાએ મુર રાક્ષસને યુદ્ધ માટે પડકાર્યો અને પોતાના અદ્ભુત પરાક્રમથી તેનો વધ કરી દીધો. આ રીતે તે કન્યાએ સંસારને ભયથી મુક્ત કર્યો.
ભગવાન વિષ્ણુએ આપ્યું ‘એકાદશી’ નામ
જ્યારે ભગવાન વિષ્ણુ યોગનિદ્રામાંથી જાગ્યા, તેમણે મુર રાક્ષસનો વધ થયેલો જોયો અને તે તેજસ્વી કન્યાથી પ્રસન્ન થઈને બોલ્યા —
“હે દેવી, તું મારા શરીરના તેજથી ઉત્પન્ન થઈ છે અને માગશર મહિનાના કૃષ્ણ પક્ષની એકાદશી તિથિએ પ્રગટ થઈ છે, તેથી તારું નામ ‘એકાદશી’ હશે.”
ભગવાન વિષ્ણુએ એ પણ કહ્યું કે —
“જે પણ ભક્ત તારી અને મારી સંયુક્ત રીતે પૂજા કરશે, તેના સમગ્ર પાપો નષ્ટ થઈ જશે અને તેને મોક્ષની પ્રાપ્તિ થશે.”
શા માટે કહેવાય છે ‘ઉત્પન્ના’ એકાદશી
કારણ કે આ તિથિએ સ્વયં દેવી એકાદશીનો પ્રાગટ્ય (ઉત્પત્તિ) થયો હતો, તેથી તેને ‘ઉત્પન્ના એકાદશી’ કહેવામાં આવે છે. આ વર્ષની પહેલી એકાદશી માનવામાં આવે છે, જેના પછી બાકીની 23 એકાદશીઓનો ક્રમ શરૂ થાય છે.
ઉત્પન્ના એકાદશી વ્રતના લાભ
- ભગવાન વિષ્ણુના આશીર્વાદ પ્રાપ્ત થાય છે.
- જીવનમાં સુખ, સમૃદ્ધિ અને શાંતિ આવે છે.
- પાપોનો નાશ થઈને મોક્ષની પ્રાપ્તિ થાય છે.
- મનમાં આત્મબળ અને અધ્યાત્મ પ્રત્યે શ્રદ્ધા વધે છે.
ઉત્પન્ના એકાદશી 2025 તિથિ અને સમય
| વિગત | સમય |
| તિથિ પ્રારંભ | 14 નવેમ્બર 2025, શુક્રવાર, સાંજે 06:10 વાગ્યે |
| તિથિ સમાપ્ત | 15 નવેમ્બર 2025, શનિવાર, સાંજે 04:45 વાગ્યે |
| વ્રત અને પારણા | 16 નવેમ્બર 2025, રવિવાર, સવારનો સમય |
ઉત્પન્ના એકાદશી માત્ર એક પવિત્ર વ્રત નથી, પરંતુ તે સત્કર્મ, સંયમ અને ભક્તિની શરૂઆતનું પ્રતીક છે.
જે ભક્ત સાચા મનથી આ વ્રત કરે છે, તેને જીવનમાં આધ્યાત્મિક ઉન્નતિ અને ભગવાન વિષ્ણુની કૃપા અવશ્ય પ્રાપ્ત થાય છે.
