વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદી સાઉદી અરેબિયાના ક્રાઉન પ્રિન્સ અને વડા પ્રધાન પ્રિન્સ મોહમ્મદ બિન સલમાનના આમંત્રણ પર આવતા અઠવાડિયે સાઉદી અરેબિયાની મુલાકાત લેશે. વિદેશ મંત્રાલયના જણાવ્યા અનુસાર, આગામી 22-23 એપ્રિલની મુલાકાત તેમના ત્રીજા કાર્યકાળમાં વડા પ્રધાનની દેશની પ્રથમ મુલાકાત હશે. અગાઉ, તેઓ 2016 અને 2019 માં બે વાર સાઉદી અરેબિયાની યાત્રા કરી ચૂક્યા છે.
મુલાકાત વિશે
આ મુલાકાત સપ્ટેમ્બર 2023 માં G20 સમિટમાં હાજરી આપવા અને ભારત-સાઉદી અરેબિયા વ્યૂહાત્મક ભાગીદારી પરિષદની પ્રથમ બેઠકના સહ-અધ્યક્ષતા માટે મોહમ્મદ બિન સલમાનની નવી દિલ્હીની રાજ્ય મુલાકાત પછીની છે.
ભારત અને સાઉદી અરેબિયા સામાજિક-સાંસ્કૃતિક અને વેપાર સંપર્કોના લાંબા ઇતિહાસ સાથે ગાઢ અને મૈત્રીપૂર્ણ સંબંધો ધરાવે છે. વ્યૂહાત્મક ભાગીદારો તરીકે, બંને દેશો રાજકીય, સંરક્ષણ, સુરક્ષા, વેપાર, રોકાણ, ઉર્જા, ટેકનોલોજી, આરોગ્ય, શિક્ષણ, સંસ્કૃતિ અને લોકો-થી-લોકોના સંબંધો સહિત વિવિધ ક્ષેત્રોમાં મજબૂત દ્વિપક્ષીય સંબંધો ધરાવે છે.
વિદેશ મંત્રાલયના નિવેદનમાં જણાવાયું છે કે, છેલ્લા દાયકામાં ભારતના સાઉદી અરેબિયા સાથેના સંબંધો મજબૂત અને સ્થાયી ભાગીદારીમાં વિકસ્યા છે, જેમાં રોકાણની પ્રતિબદ્ધતાઓ વધી રહી છે, સંરક્ષણ સહયોગનો વિસ્તાર થયો છે અને વિવિધ ક્ષેત્રોમાં ઉચ્ચ-સ્તરીય આદાન-પ્રદાનનો વધારો થયો છે.
પ્રધાનમંત્રી મોદીની મુલાકાત ભારત સાઉદી અરેબિયા સાથેના તેના દ્વિપક્ષીય સંબંધોને કેટલું મહત્વ આપે છે તે દર્શાવે છે.
વિદેશ મંત્રાલયના જણાવ્યા અનુસાર, તે આપણી બહુપક્ષીય ભાગીદારીને વધુ ગાઢ અને મજબૂત બનાવવાની તક પૂરી પાડશે, તેમજ પરસ્પર હિતના વિવિધ પ્રાદેશિક અને આંતરરાષ્ટ્રીય મુદ્દાઓ પર વિચારોનું આદાન-પ્રદાન કરવાની તક પૂરી પાડશે.
પ્રધાનમંત્રીની આગામી મુલાકાત એવા સમયે આવી રહી છે જ્યારે અમેરિકા અને ઈરાન વોશિંગ્ટન સાથે વાટાઘાટો કરી રહ્યા છે, જેમાં બાદમાંના પરમાણુ કાર્યક્રમ અને પશ્ચિમ એશિયામાં તણાવ અને હમાસ-ઇઝરાયલી સંઘર્ષ પર સોદો મેળવવાનો પ્રયાસ કરવામાં આવી રહ્યો છે.
પ્રધાનમંત્રી મોદીની મુલાકાત આગામી મહિને અમેરિકન રાષ્ટ્રપતિ ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પની સાઉદી અરેબિયાની અપેક્ષિત મુલાકાત પહેલા પણ આવી રહી છે.
ભારત અને સાઉદી અરેબિયાએ 1947માં રાજદ્વારી સંબંધો સ્થાપિત કર્યા હતા. 2010માં દ્વિપક્ષીય સંબંધોને વ્યૂહાત્મક ભાગીદારીમાં ઉન્નત કરવામાં આવ્યા હતા.
ભારત અને સાઉદી અરેબિયા વચ્ચે નિયમિત ઉચ્ચ-સ્તરીય આદાન-પ્રદાન થયા છે. 2024 થી અત્યાર સુધી, ભારતથી સાઉદી અરેબિયાની 11 મંત્રી-સ્તરીય મુલાકાતો થઈ છે. સાઉદી વિદેશ પ્રધાન અને સાઉદી ઉદ્યોગ અને ખનિજ સંસાધન પ્રધાને અનુક્રમે નવેમ્બર 2024 અને ફેબ્રુઆરી 2025માં ભારતની મુલાકાત લીધી હતી.
સાઉદી પક્ષે જેદ્દાહ થઈને સુદાનથી ભારતીય નાગરિકોને બહાર કાઢવા માટે ઓપરેશન કાવેરી દરમિયાન ઉત્તમ સહયોગ આપ્યો હતો.
રિયાધ ગલ્ફ કોઓપરેશન કાઉન્સિલ (GCC) નું મુખ્ય મથક પણ છે. ભારત અને GCC સચિવાલયે સારા સંબંધો અને સત્તાવાર સ્તરે નિયમિત સંવાદો જાળવી રાખ્યા છે. વિદેશ પ્રધાન એસ જયશંકરે સપ્ટેમ્બર 2024માં ભારત-GCC મંત્રીસ્તરીય બેઠકની સહ-અધ્યક્ષતા કરવા માટે રિયાધની મુલાકાત લીધી હતી.
સાઉદી અરેબિયા ભારતનું પાંચમું સૌથી મોટું વેપારી ભાગીદાર છે, અને ભારત સાઉદી અરેબિયાનું બીજું સૌથી મોટું વેપાર ભાગીદાર છે. નાણાકીય વર્ષ 2024-24 દરમિયાન, ભારતની સાઉદી અરેબિયાથી આયાત 31.42 અબજ ડોલર સુધી પહોંચી હતી, અને સાઉદી અરેબિયામાં નિકાસ 11.56 અબજ ડોલરની હતી. 2023-24માં દ્વિપક્ષીય વેપાર 42.98 અબજ ડોલરનો હતો, જેમાં ભારતીય નિકાસ 11.56 અબજ ડોલર અને આયાત 31.42 અબજ ડોલર હતી.
ભારતથી સાઉદી અરેબિયામાં નિકાસ થતી મુખ્ય ચીજવસ્તુઓમાં એન્જિનિયરિંગ માલ, ચોખા, પેટ્રોલિયમ ઉત્પાદનો, રસાયણો, કાપડ, ખાદ્ય ઉત્પાદનો અને સિરામિક ટાઇલ્સનો સમાવેશ થાય છે. જ્યારે, સાઉદી અરેબિયાથી ભારત માટે આયાત થતી મુખ્ય ચીજવસ્તુઓમાં ક્રૂડ ઓઇલ, એલપીજી, ખાતરો, રસાયણો, પ્લાસ્ટિક અને તેના ઉત્પાદનો વગેરેનો સમાવેશ થાય છે.
તાજેતરના વર્ષોમાં સાઉદી અરેબિયામાં ભારતીય રોકાણ વધ્યું છે, જે આશરે 3 અબજ ડોલર (ઓગસ્ટ-2023) સુધી પહોંચ્યું છે. ભારતમાં કુલ સાઉદી રોકાણ લગભગ 10 અબજ ડોલરનું રહ્યું છે. આ રોકાણો મેનેજમેન્ટ અને કન્સલ્ટન્સી સેવાઓ, બાંધકામ પ્રોજેક્ટ્સ, ટેલિકોમ્યુનિકેશન્સ, ઇન્ફર્મેશન ટેકનોલોજી, ફાઇનાન્શિયલ સર્વિસીસ અને સોફ્ટવેર ડેવલપમેન્ટ, ફાર્માસ્યુટિકલ્સ વગેરે જેવા વિવિધ ક્ષેત્રોમાં છે.
2023-24 માટે સાઉદી અરેબિયા ભારતનું ત્રીજું સૌથી મોટું ક્રૂડ અને પેટ્રોલિયમ ઉત્પાદનો સોર્સિંગ ડેસ્ટિનેશન રહ્યું. ભારતે 2023-24માં સાઉદી અરેબિયાથી 33.35 MMT ક્રૂડ ઓઇલ આયાત કર્યું હતું, જે ભારતના કુલ ક્રૂડ ઓઇલ આયાતના 14.3 ટકા હતું. 2023-24, સાઉદી અરેબિયા ભારત માટે ત્રીજું સૌથી મોટું LPG સોર્સિંગ ડેસ્ટિનેશન હતું, જે 2023-24 માટે ભારતના કુલ LPG આયાતના 18.2 ટકા હતું.
ભાગીદારીનો બીજો ક્ષેત્ર ભારત-સાઉદી અરેબિયા સંરક્ષણ સંબંધો છે જે તાજેતરના વર્ષોમાં મજબૂત બન્યા છે.
12 વર્ષથી વધુ સમયમાં સંરક્ષણ પક્ષની પહેલી મંત્રીસ્તરીય મુલાકાત ફેબ્રુઆરી 2024માં તત્કાલીન રાજ્યમંત્રી (સંરક્ષણ) અજય ભટ્ટે રિયાધની મુલાકાત લીધી હતી.
ભારત અને સાઉદી અરેબિયા વ્યાપક નૌકાદળ સહયોગનો આનંદ માણે છે, અને દ્વિપક્ષીય નૌકાદળ કવાયત, ‘અલ મોહેદ અલ હિન્દી’ ના બે આવૃત્તિઓ અત્યાર સુધીમાં પૂર્ણ થયા છે. વધુમાં, બંને પક્ષો સંરક્ષણ ઉદ્યોગો અને ક્ષમતા નિર્માણમાં ગાઢ સહયોગ ધરાવે છે.
સાઉદીમાં ભારતીયોની વસ્તી
સાઉદી અરેબિયામાં ભારતીય સમુદાય 2.7 મિલિયન મજબૂત છે અને બંને દેશો વચ્ચે એક જીવંત સેતુ છે. સાઉદી અરેબિયાના આર્થિક વિકાસમાં ભારતીય ડાયસ્પોરાનું યોગદાન વ્યાપકપણે માન્ય છે. સાઉદી અરેબિયામાં ભારતીયોની સંખ્યા સતત વધી રહી છે. છેલ્લા વર્ષમાં, અંદાજે એક લાખ ભારતીયો રોજગાર માટે સાઉદી અરેબિયા આવ્યા હતા.
