Best cotton cultivation methods : કપાસની ખેતી માટે માસ્ટર ગાઈડ: જાણો મહત્તમ ઉત્પાદન મેળવવાની રીત 

Best cotton cultivation methods : જીવાતો અને રોગોથી પાકનું સંરક્ષણ

Best cotton cultivation methods : ગુજરાતના બોટાદ જિલ્લામાં કપાસની ખેતી મહત્વપૂર્ણ પાકરૂપે ઉગાડવામાં આવે છે. જો ખેડૂતોએ યોગ્ય તકનીકી રીતો અપનાવી, તો આ પાક તેઓને મહત્તમ આવક આપી શકે છે. અહીં એવી સાત મહત્વની પદ્ધતિઓ જણાવવામાં આવી છે, જે કપાસના ઉત્પાદન અને નફામાં વધારો કરવા માટે અસરકારક સાબિત થશે.

1. જમીન પસંદગી – સફળતાની શરૂઆત અહીંથી થાય છે

કપાસ માટે મીઠીથી મધ્યમ પ્રકારની કાળી માટી સૌથી વધુ અનુકૂળ હોય છે. જમીન ભેજધારક હોવી જોઈએ અને વાવણી પહેલાં ઊંડું ખેડાણ કરીને જમીન ઢીલીઢાળું બનાવવી જરૂરી છે. આ પગલાં માટીમાંથી હવા અને ભેજનું સંતુલન જાળવવામાં સહાયક બને છે.

2. ગુણવત્તાવાળું બીજ પસંદ કરો અને યોગ્ય રીતે માવજત કરો

ઉચ્ચ ગુણવત્તાવાળું બીજ ઉચ્ચ ઉપજ માટે પાયાનું કામ કરે છે. આજકાલ BT કપાસની BG-II જાતો પ્રચલિત છે. બીજ વાવતાં પહેલાં ટ્રાઇકોડર્મા, કાર્બેન્ડાઝીમ કે કેબર જેવા ફૂગનાશક દ્રવ્યો વડે બીજની માવજત કરવી, બીજને ફૂગ અને રોગોથી સુરક્ષિત રાખે છે.

3. વાવણીમાં યોગ્ય અંતર જાળવો

છોડ વચ્ચે યોગ્ય અંતર રાખવાથી દરેક છોડને પૂરતી જગ્યા અને પોષણ મળે છે. ખેડૂતોએ 4.5 ફૂટના હારઝન્ટલ અંતર અને 1.5 થી 2 ફૂટનું વર્ટિકલ અંતર રાખવું જોઈએ. આ રીતે છોડ સારી રીતે વિકસે છે અને પાક વધુ સારું મળે છે.

4. સિંચાઈમાં સંતુલન જાળવો

કપાસના પ્રારંભિક તબક્કે પાણીના પ્રમાણ પર ખાસ ધ્યાન આપવું જરૂરી છે. વધુ પાણીથી જડ ફૂલી જાય છે અને ઓછું પાણી છોડના વિકાસમાં અવરોધ કરે છે. ખેતરમાં પાણી ન ભરાય એ માટે ડ્રેનેજ વ્યવસ્થા મજબૂત હોવી જોઈએ અને ભેજ નિયંત્રિત રહે તે માટે નિયમિત નિરીક્ષણ કરવું.

5. જીવાતો સામે સાવચેતી રાખો

કપાસના પાકમાં મેલીબગ્સ, સફેદમાખી, લાલ જીવાત, થ્રીપ્સ વગેરેથી નુકસાન થાય છે. ખેતરમાં નિયમિત ફેરોમોન ટ્રેપ લગાડીને જીવાતોની ગતિવધિ પર નજર રાખવી. ગંભીર હુમલા થાય ત્યારે જ આયતકાળ ઇમિડાક્લોપ્રિડ કે એપ્સારનીટ જેવી દવાઓનો મર્યાદિત ઉપયોગ કરવો.

6. ફૂગના રોગોથી બચાવ માટે સમયસર પગલાં

કપાસમાં ભૂકડી માઇલ્ડ્યુ અને મૂળસડી જેવા ફૂગજન્ય રોગો છોડને નબળા બનાવી શકે છે. આવા રોગો સામે મેન્કોઝેબ કે ટ્રાઇકોનાઝોલનો છંટકાવ અસરકારક રહે છે. ઓર્ગેનિક વિકલ્પ તરીકે ટ્રાઇકોડર્મા અને વર્ટિસિલિયમ જેવા સુક્ષ્મજીવો પણ અસરકારક સાબિત થાય છે.

7. વૈજ્ઞાનિક સલાહથી ખેતી કરો

અંતે સૌથી મહત્વપૂર્ણ વાત એ છે કે ખેડૂતોએ કૃષિ વિશેષજ્ઞોની સલાહ મુજબ પદ્ધતિઓ અપનાવવી જોઈએ. નવી ટેક્નોલોજી, વાવણીના સમયગાળા અને રોગપ્રતિકારક જાતોની પસંદગી સાથે વાતાવરણમાં પણ પાકનું રક્ષણ કરી શકાય છે.

કપાસ એક નફાકારક પાક છે પરંતુ યોગ્ય તકેદારી અને વ્યવસ્થિત આયોજનથી જ તે મહત્તમ આવક આપી શકે છે. જમીનથી લઈ પાક કાપણી સુધીની દરેક પદ્ધતિ વૈજ્ઞાનિક રીતે યોગ્ય રીતે અપનાવવાથી ખેડૂતો માટે આ પાક એક સુરક્ષિત અને સાતત્યપૂર્ણ આવકનું સાધન બની શકે છે.