PM Kisan 20th installment : લાખો ખેડૂતો આતુરતાથી રાહ જોઈ રહેલા પીએમ કિસાનના 20મા હપ્તા માટે હવે એક નવી અડચણ ઊભી થઈ છે – અને એ છે ‘અયોગ્ય લાભાર્થીઓ પાસેથી વસૂલાત’.
PM Kisan 20th installment : PM-KISAN યોજના હેઠળ દેશમાં લાખો ખેડૂતોના ખાતામાં સીધા DBT દ્વારા સહાય મોકલવામાં આવે છે. હવે 20મો હપ્તો 20 જૂન 2025ના રોજ જમાવાનો છે. પરંતુ સરકાર માટે મોટી ખટકાવાની બાબત એ છે કે ઘણા એવા ખેડૂતો, જેમને યોજના અંતર્ગત લાભ ન મળવો જોઇતો, તેમણે અગાઉ પૈસા લઈ લીધા છે – અને તે રકમ પાછી મેળવવી એક મોટો પડકાર બની છે.
અયોગ્ય લાભાર્થીઓ પાસેથી રકમ પાછી મેળવવામાં સરકારની મુશ્કેલી
આ યોજના ટ્રસ્ટ આધારિત હતી. ઘણા રાજ્યોમાં ખેડૂતોની નોંધણી માત્ર જાત-ઘોષણા આધારે થઈ હતી. હવે જ્યારે ટેકનિકલ સિસ્ટમો – જેમ કે PFMS, UIDAI અને ઈનકમ ટેક્સ ડેટા – જોડાયા છે, ત્યારે સરકારને જાણવા મળ્યું છે કે લાખો લાભાર્થીઓ આવા હતા જેમણે યોગ્ય હોવા છતાં સહાય મેળવી લીધી.
સરકારે રાજ્યોને આ રકમ પાછી મેળવવાનો આદેશ આપ્યો છે. તેમ છતાં, રિયલ ધરે વસૂલાત નબળી રહી છે. હજુ સુધી સમગ્ર દેશમાં અયોગ્ય ખેડૂતો પાસેથી માત્ર ₹416 કરોડ જ પાછા મેળવાયા છે. જેમાં કેરળમાં માત્ર ₹2.43 કરોડની વસૂલાત થઈ છે.
શું વાસ્તવમાં ખેડૂત દોષી છે કે પ્રણાલી નિષ્ફળ?
ઘણા ખેડૂતો આ મુદ્દે સરકાર સામે પ્રશ્ન ઉઠાવે છે: “જો અમે અયોગ્ય હતા, તો અમને પહેલા જ યોજનામાંથી દૂર કેમ ન કરાયા?” બીજી તરફ, અધિકારીઓ પણ સ્પષ્ટ રીતે કાનૂની પ્રક્રિયાની બિન હેતુ ને કારણે કડક પગલાં લઈ શકતા નથી. હાલના તબક્કે વસૂલાત સંપૂર્ણપણે સ્વૈચ્છિક છે – ખેડૂતોને પોતે જ રકમ પરત કરવાની અપેક્ષા છે.
હવે કેવી રીતે રોકાશે ‘અયોગ્ય લાભ’?
સરકાર હવે તમામ સ્તરે ચુસ્ત કાર્યવાહી કરી રહી છે:
જમીન રેકોર્ડ ચકાસણી: તમામ પાત્ર ખેડૂતના જમીન દસ્તાવેજોનું વેરિફિકેશન ફરજિયાત.
E-KYC ફરજિયાત: હવે દરેક લાભાર્થીને આધાર આધારિત ઇ-કેવાયસી કરવી જરૂરી.
ગ્રામસભા ઓડિટ: ગામોમાં યોજાનારી બેઠકમાં લાભાર્થી યાદી ઓડિટ થાશે અને જાહેર થાય છે.
ભૌતિક ચકાસણી: કુલ પાત્ર ખેડૂતમાંથી ઓછામાં ઓછા 5% ખેડૂતોની જાતે તપાસ કરવી ફરજિયાત કરાઈ છે.
લાભાર્થીઓની સંખ્યા ઘટી ગઈ: હવે કોણ રહેશે યોગ્ય?
એક સમયે જ્યાં 11.5 કરોડ ખેડૂતોને પીએમ કિસાનનો લાભ મળતો હતો, હવે તે સંખ્યા ઘટીને આશરે 8.5 કરોડ રહી ગઈ છે. સરકારનો પ્રયાસ છે કે યોજનાનો લાભ માત્ર એ ખેડૂત સુધી જ મર્યાદિત રહે, જે ખરેખર પાત્ર છે અને ખોટા દસ્તાવેજો દ્વારા નફો ન ઉઠાવે.
20મો હપ્તો ક્યાં આવી રહ્યો છે અને ક્યારે મળશે?
સરકારી સ્તરે મળેલી પુષ્ટિ મુજબ, 20મો હપ્તો 20 જૂન 2025ના રોજ DBT મારફતે ખેડૂતોના ખાતામાં જમાવાશે. માટે હવે સમય આવી ગયો છે, કે સરકાર યોગ્ય રીતે વ્યવસ્થા કરે અને ખેડૂતો પણ પોતાનો હક અને જવાબદારી સમજીને આગળ વધે.
નિષ્ણાતોનું માનવું છે કે યોજનાઓની સફળતા માત્ર રકમ વહેંચવાથી નહીં પરંતુ યોગ્યતા અને પારદર્શિતાથી જ નક્કી થાય છે.
