1300 year old mango tree in Gujarat: 1300 વર્ષનો ઈતિહાસ ધરાવતો જીવંત ચમત્કાર
1300 year old mango tree in Gujarat: વલસાડ જિલ્લો કેરીની અદ્યતન જાતિઓ અને તેમની ઉત્પત્તિ માટે સમગ્ર ભારતભરમાં જાણીતો છે. પરંતુ આ જિલ્લાનું સંજાણ ગામ એક એવા અદભૂત આંબા માટે પણ જાણીતું છે જેને “ચાલતો આંબો” તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. આ વૃક્ષ આમ તો સામાન્ય રીતે દેખાય એવું છે, પણ તેનું વિકાસપથ એકદમ વિલક્ષણ છે. અહીંનો આંબો જમીનથી આકાશ તરફ ન જઈને જમીનને સમાંતર ફેલાય છે – અને એ જ તેને બનાવે છે અજાયબીરૂપ.
જમીનને અડકીને આગળ વધતો વૃક્ષ
આ આંબાની શાખાઓ લાંબી થઈને જમીન પર વળે છે, પછી તે જમીનમાં પ્રવેશ કરે છે અને ત્યાંથી ફરી નવું વૃક્ષ રૂપ લે છે. આ પ્રક્રિયા પૃથ્વી પર એક પ્રકારની જીવંત ઝાળ પાથરે છે. પાછળના ભાગો ધીમે ધીમે સુકાઈ જાય છે અને નવા ભાગો આગળ વધતા રહે છે. આ રીતે, આ આંબો ચાલતો લાગે છે – એટલે ‘ચાલતો આંબો’.
વૃક્ષ કે વારસો? રાજ્ય સરકારે માન્યતા આપી
ગુજરાત સરકાર દ્વારા આ વૃક્ષને હેરિટેજ ઝાડ તરીકે માન્યતા આપી છે. 70 મીટરના વ્યાસમાં ફેલાયેલો આ આંબો માત્ર એક વૃક્ષ નથી, પણ કુદરતની જીવંત કલ્પના છે. તેની દરેક ડાળી માનવીય અવધિથી પણ લાંબો સમય જીવતી રહી છે – તેવો વિશ્વાસ સ્થાનિકોમાં વ્યાપક છે.
વિકસતી શાખાઓ અને જમીનમાંથી ઊભા થતા નવા ઝાડો
દર વર્ષે થતી વૃદ્ધિમાં, વૃક્ષની ડાળીઓ થોડા અંતરે જમીનમાં પ્રવેશ કરે છે અને પછી ત્યાંથી નવો આંબો ઊગે છે. આ રીતે વર્ષો વર્ષ તે પોતાનું અસ્તિત્વ જાળવી રાખે છે. આજે તે કેટલાય વિભાજિત વૃક્ષોનું એક જીવંત ગોઠાણ બની ચૂક્યું છે.
દાબ કલમથી કુદરતી પુનર્જનનનું અનોખું ઉદાહરણ
આ આંબો કોઇ ખેડૂત દ્વારા વાવવામાં આવેલ નથી, પણ જંગલતત્વથી વિકસેલો છે. દાબ કલમ જેવી કુદરતી રીતોથી તેનું પુનર્જનન થાય છે – જેને સામાન્ય રીતે બગીચાના વૃક્ષોમાં જોવામાં આવતું નથી. આ વૃક્ષ માનવ સહભાગ્ય વિના પોતે પોતાનું જીવન ટકાવતું રહ્યું છે.
અદ્વિતીય વૃક્ષ જે સ્વાભાવિક રીતે વારસો બની ચૂક્યું છે
આ ઐતિહાસિક આંબાની હકીકતો એટલી અનોખી છે કે તેની સાથે વડના વૃક્ષોની તુલના થતી હોય તેમ લાગે છે – પણ એના વિકાસની રીત અલગ છે. વડ જેવી રીતે ટેકાથી થડ ઉભું કરતું નથી, પરંતુ આંબો નવી શાખાઓ દ્વારા પોતાનો વિસ્તાર કરતો જાય છે.
સંજાણનો આ ચાલતો આંબો માત્ર વૃક્ષ નથી – તે કુદરતની એક અનોખી કૃતિ છે. 1300 વર્ષોથી તેના પતન અને પુનર્જન્મની સતત ચાલતી પ્રક્રિયા તેને માનવીય સંસ્કૃતિથી પણ વધુ પ્રાચીન બનાવે છે. આવી વારસાગત વૈવિધ્યતાને ઓળખવી અને સંજીવવી આપણા સૌની જવાબદારી છે.
