Indian Skimmer in Jamnagar : જામનગર: લુપ્ત થતી પ્રજાતિએ પસંદ કર્યું વિશિષ્ટ સરનામું
Indian Skimmer in Jamnagar : જામનગરના નમ વિસ્તારમાં રહેતું એક અનોખું પક્ષી — ઇન્ડિયન સ્કીમર અથવા ઝળહળ — જે આજે દુનિયાભરમાં દુર્લભ બની ગયું છે, એ શહેરને પોતાનું ઘર બનાવે છે. વર્લ્ડવાઇડ માત્ર 4000 જેટલી સંખ્યા ધરાવતું આ પક્ષી અહીં દર વર્ષે 9 મહિના સુધી વસવાટ કરે છે.
માત્ર ત્રણ મહિના ચંબલ અને બાકીના નવ મહિના જામનગર
આ પક્ષી વર્ષ દરમિયાન લગભગ 3000 કિમીનો પ્રવાસ કરે છે. મધ્યપ્રદેશના ચંબલ ઘાટ પર માત્ર ત્રણ મહિનાનો સમય વિતાવ્યા પછી જુલાઈથી માર્ચ સુધી સ્કીમર પક્ષી ખાસ જામનગરના જળમય વિસ્તારોમાં રહેવાનું પસંદ કરે છે, કારણ કે અહીં તેનો શિકાર સરળ છે અને વાતાવરણ પણ અનુકૂળ છે.
નારંગી ચાંચ અને અનોખી રચના
Indian Skimmerનું શરીર સફેદ અને કાળાં રંગનું હોય છે. તેનું વજન આશરે 300થી 400 ગ્રામ અને લંબાઈ 40-45 સેન્ટીમીટર જેટલી હોય છે. તેની સૌથી વિશિષ્ટ ઓળખ છે તેની ચાંચ — ઉપરની ચાંચ કરતાં નીચેની ચાંચ લાંબી હોય છે, જેનાથી તે પાણીની સપાટી પરથી ખોરાક શિકારી શકે છે. એથી તેને “સ્કીમર” કહેવાય છે.
ખીજડીયા અભયારણ્યમાં વિશિષ્ટ મહેમાન
જામનગરના ખીજડીયા પક્ષી અભયારણ્ય વર્ષેવાર વિવિધ દેશી-વિદેશી પક્ષીઓનું આશ્રયસ્થળ બને છે. તેમાં સ્કીમર પક્ષી પણ ખાસ નોંધપાત્ર છે. આજની તારીખે માત્ર જામનગરમાં અંદાજે 400 જેટલા સ્કીમર પક્ષી જોવા મળે છે, જે સમગ્ર વિશ્વની સ્કીમર જનસંખ્યાનો મહત્વનો હિસ્સો છે.
ભારતનું અનોખું અવલોકન: ઇન્ડિયન સ્કીમર એ ‘ભારતીય’ ઓળખ ધરાવે છે
જેમનું નામ સૂચવે છે, આ પક્ષી સંપૂર્ણ રૂપે ભારતના જ નદીઓ અને જળાશયો સાથે જોડાયેલું છે. તેના રહેઠાણ માટે ભારતીય નદીપ્રણાલી અને દરિયાકાંઠાનો મહત્ત્વનો ફાળો છે.
સંરક્ષણ અને જાગૃતિની જરૂર
વિશ્વમાં મોટાભાગના સ્કીમર પક્ષીઓ હવે લુપ્ત થવાની કગાર પર છે. જોકે જામનગર માટે આ પક્ષી એક પ્રીમિયમ ઇકોલોજિકલ ઓળખ બની ગયું છે. આવી પ્રજાતિઓના સંરક્ષણ માટે સ્થાનિક તંત્ર, વનવિભાગ અને પક્ષીવિદો દ્વારા વધુ જાગૃત અભિગમની જરૂર છે.
Indian Skimmer in Jamnagar એ કુદરતનો એવો ચમત્કાર છે જે ભારતીય જીવવિશ્વ માટે ગૌરવની વાત છે. લુપ્ત થતી પ્રજાતિએ જ્યારે અન્ય સ્થળે સ્થાયી થવાનું ટાળ્યું છે ત્યારે જામનગર તેની શરણે લેતું અનન્ય સ્થળ બન્યું છે.