World Population Day 2025 ભારતના 35 કરોડ બાળકો શિક્ષણથી વંચિત?
World Population Day 2025 દર વર્ષે 11 જુલાઈએ ‘વિશ્વ વસ્તી દિવસ’ ઉજવવામાં આવે છે. 1987માં જ્યારે વિશ્વ વસ્તી 5 અબજને પાર ગઈ ત્યારે UNO દ્વારા લોકોમાં વસ્તી વિષે જાગૃતિ ફેલાવવા માટે આ દિવસ શરૂ થયો. 2025માં આ દિવસની થીમ છે:
“યુવાનોને ન્યાયી અને આશાસ્પદ વિશ્વમાં ઇચ્છિત પરિવાર બનાવવા માટે સશક્ત બનાવવું.”
ભારત હવે વિશ્વમાં સૌથી વધુ વસ્તી ધરાવતો દેશ બની ચૂક્યો છે – કુલ વસ્તી 146 કરોડ છે, જેમાંથી આશરે 24% એટલે કે 35.13 કરોડ બાળકો છે.
શું આ બાળકોને પૂરતું શિક્ષણ મળી રહ્યું છે?
છતાં કે ભારતનો સાક્ષરતા દર 77.7% છે અને કેરળ જેવા રાજ્યો સૌથી વધુ શિક્ષિત છે, હકીકત એ છે કે દેશના તમામ બાળકો સુધી શિક્ષણ હજુ સુધી પહોંચી શક્યું નથી. ખાસ કરીને કિશોરાવસ્થામાં શાળા છોડનારી યુવતીઓની સંખ્યા વધી રહી છે, જે ગંભીર ચિંતાનો વિષય છે.
શિક્ષણથી દૂર રહેવાનું મુખ્ય કારણ શું છે?
આર્થિક બોજો: ઘણા ગરીબ પરિવારો બાળકોને શાળામાં મોકલવા માટે સામર્થ્ય ધરાવતાં નથી.
શાળાની અછત: કેટલીક ગામડીઓ અને દુર્ગમ વિસ્તારોમાં શાળાઓ ઉપલબ્ધ જ નથી.
બાળ મજૂરી અને બાળ લગ્ન: છોકરીઓ માટે ખાસ કરીને કિશોરાવસ્થામાં શાળા છોડવાનો મોટો જોખમ બની જાય છે.
ડિજિટલ ખાઈ: ઘણા વિસ્તારોમાં ઇન્ટરનેટ સુવિધા ન હોવાથી ઓનલાઇન શિક્ષણમાંથી પણ બાળકો વંચિત રહી જાય છે.
સરકારી પ્રયાસો કેટલી હદે સફળ છે?
કેન્દ્ર અને રાજ્ય સરકારો દ્વારા મધ્યાહન ભોજન યોજના, બેટી બચાવો-બેટી પઢાવો, સર્વ શિક્ષા અભિયાન, NEP 2020 જેવા અભિયાન શરૂ થયા છે. પરંતુ ઘણી સરકારી શાળાઓમાં સ્ટાફની અછત, કાચી ઈમારતો અને આધુનિક શૈક્ષણિક સાધનોનો અભાવ વિદ્યાર્થીઓને પ્રભાવિત કરે છે.
ઉકેલ શું હોઈ શકે?
મહિલાઓમાં શિક્ષણનું પ્રમાણ વધારવું, જેથી કુટુંબ નિયોજન અને વસ્તી નિયંત્રણમાં મદદ મળે.
ડિજિટલ ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર સુધારવું, ખાસ કરીને ગામડાઓમાં.
ડ્રોપઆઉટ વિરુદ્ધ કડક પગલાં, ખાસ કરીને છોકરીઓ માટે સુરક્ષિત શાળા વાતાવરણ પૂરું પાડવું.
જાગૃતિ અભિયાન: વાલી અને સમુદાય સ્તરે શિક્ષણના મહત્વ વિશે જાગૃતિ લાવવી.
વિશ્વ વસ્તી દિવસ માત્ર વસ્તી વધારાની ચર્ચા માટે નહીં, પણ એ પ્રશ્ન ઉઠાવવા માટે છે કે શું આપણે દરેક બાળક સુધી ગુણવત્તાવાળું શિક્ષણ પહોંચાડી રહ્યા છીએ? અને જો નહીં, તો હવે એ માટે ગંભીર રીતે આગળ વધવાનો સમય આવી ગયો છે.
