US: ભારત-અમેરિકા વેપારમાં નવો વળાંક,”માંસાહારી દૂધ”નો મુદ્દો બન્યો અવરોધ
US: ભારત અને અમેરિકા વચ્ચે લાંબા સમયથી ચાલી રહેલી વેપાર કરારની વાટાઘાટો ફરી એકવાર વિવાદમાં ફસાઈ ગઈ હોય તેવું લાગે છે. યુએસ ડેરી ઉત્પાદનોની નિકાસ અંગે તાજેતરનો મામલો સામે આવ્યો છે. ભારતે યુએસ ડેરી ઉત્પાદનો, ખાસ કરીને “માંસાહારી દૂધ” દેશમાં સ્વીકારવાનો સ્પષ્ટ ઇનકાર કર્યો છે.
અહેવાલ મુજબ, યુએસ ઇચ્છે છે કે ભારત યુએસ ડેરી ઉત્પાદનો માટે તેનું બજાર ખોલે, પરંતુ ભારતે ધાર્મિક અને સાંસ્કૃતિક લાગણીઓને ટાંકીને તેનો ઇનકાર કર્યો છે. ભારત કહે છે કે આવા ઉત્પાદનોને ફક્ત ત્યારે જ મંજૂરી આપી શકાય છે જો તેમના સોર્સિંગ અને પ્રક્રિયા અંગે સ્પષ્ટ પ્રમાણપત્ર આપવામાં આવે.
માંસાહારી દૂધ શું છે?
ભારતમાં, ગાયોને પરંપરાગત રીતે ઘાસ, ચારો, ખોળ વગેરે જેવા શાકાહારી ખોરાક આપવામાં આવે છે. તેનાથી વિપરીત, યુએસમાં, પ્રાણીઓને પ્રોટીનના સસ્તા સ્ત્રોત તરીકે પ્રાણીની ચરબી, માછલીના અવશેષો, મરઘાં અથવા ડુક્કરના અવશેષો આપવામાં આવે છે. જ્યારે આ દૂધ ડેરી ઉત્પાદન તરીકે નિકાસ કરવામાં આવે છે, ત્યારે તે શાકાહારી સંસ્કૃતિ ધરાવતા ભારત જેવા દેશમાં અસ્વીકાર્ય બની જાય છે. આ જ કારણ છે કે ભારત આ પ્રકારના દૂધને “માંસાહારી દૂધ” ની શ્રેણીમાં મૂકે છે.
ભારત કેટલું નુકસાન કરી શકે છે?
સ્ટેટ બેંક ઓફ ઈન્ડિયા (SBI) ના એક અહેવાલ મુજબ, જો ભારત અમેરિકન ડેરી ઉત્પાદનોની આયાતને મંજૂરી આપે છે, તો દેશના સ્થાનિક ડેરી ક્ષેત્રને દર વર્ષે લગભગ 1.03 લાખ કરોડ રૂપિયાનું નુકસાન થઈ શકે છે. ભારત દૂધ ઉત્પાદનમાં વિશ્વમાં અગ્રેસર છે, અને તેનો ડેરી ઉદ્યોગ લગભગ 9 લાખ કરોડ રૂપિયાનો છે, જે GDP માં લગભગ 3% ફાળો આપે છે.
અમેરિકાનું વલણ
યુએસ માને છે કે ભારત કોઈ માન્ય કારણ વિના ડેરી ઉત્પાદનો સામે વાંધો ઉઠાવી રહ્યું છે, જેનાથી વેપાર કરારમાં બિનજરૂરી અવરોધો ઉભા થઈ રહ્યા છે. યુએસ ઇચ્છે છે કે ભારત ઇન્ડોનેશિયા જેવા કરાર કરે, જ્યાં યુએસને કેટલાક ક્ષેત્રોમાં ટેરિફ-મુક્ત પ્રવેશ મળે છે.
ભારતના સ્પષ્ટ ઇનકારથી વેપાર કરારની વાટાઘાટો માટે એક નવો પડકાર ઉભો થયો છે. ધાર્મિક માન્યતાઓ અને સ્થાનિક આર્થિક હિતોને ધ્યાનમાં રાખીને ભારતના નિર્ણયને તાર્કિક માનવામાં આવી રહ્યો છે, પરંતુ તે ભારત-અમેરિકા વેપાર સંબંધોને અસર કરશે તે ચોક્કસ છે.
