અફઘાનિસ્તાનના વિદેશ મંત્રી અમીર ખાન મુત્તાકી નવી દિલ્હી પહોંચ્યા: ભારત-તાલિબાન સંબંધોને મળશે નવું પરિમાણ
અફઘાનિસ્તાનના વિદેશ મંત્રી અમીર ખાન મુત્તાકી ભારતની મુલાકાતે નવી દિલ્હી પહોંચ્યા છે. આ મુલાકાતને અશરફ ગની સરકારના પતનના ચાર વર્ષ પછી ભારત અને અફઘાનિસ્તાનમાં તાલિબાન શાસન વચ્ચેના ઉચ્ચ સ્તરીય સંપર્કનો સૌથી મોટો સંકેત માનવામાં આવી રહ્યો છે. આ મુલાકાતથી કાબુલમાં તાલિબાન શાસન સાથે ભારતના સંબંધોમાં એક નવો રાજદ્વારી પરિમાણ ઉમેરવાની અપેક્ષા છે, જોકે ભારતે હજુ સુધી તાલિબાન સરકારને સત્તાવાર રીતે માન્યતા આપી નથી.
મુત્તાકીની મુલાકાતનું મહત્ત્વ એ છે કે ભારતે ૨૦૨૧ માં તાલિબાન સત્તામાં આવ્યા પછીથી મર્યાદિત સંપર્ક જાળવી રાખ્યો છે, મુખ્યત્વે માનવતાવાદી સહાય પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કર્યું છે, જ્યારે આતંકવાદ, મહિલા અધિકારો અને લઘુમતીઓના અધિકારો અંગે પણ ચિંતા વ્યક્ત કરી છે.
સંયુક્ત રાષ્ટ્રના પ્રતિબંધ બાદ મળી મુલાકાતની મંજૂરી
મહત્વપૂર્ણ છે કે અમીર ખાન મુત્તાકી ગયા મહિને પણ નવી દિલ્હીની મુલાકાતે આવવાના હતા, પરંતુ સંયુક્ત રાષ્ટ્ર સુરક્ષા પરિષદ (UNSC) દ્વારા તેમના પર લાદવામાં આવેલા મુસાફરી પ્રતિબંધને કારણે તેમની મુલાકાત રદ કરવામાં આવી હતી.
- કામચલાઉ મુક્તિ: ૩૦ સપ્ટેમ્બરના રોજ, યુએનએસસી સમિતિએ મુત્તાકીને ૯ થી ૧૬ ઓક્ટોબર સુધી નવી દિલ્હીની મુલાકાત લેવાની મંજૂરી આપીને કામચલાઉ મુક્તિ આપી હતી, જેના કારણે આ મુલાકાત શક્ય બની છે.
- પૂર્વ સંપર્ક: આ પહેલા, ભારતીય વિદેશ મંત્રી એસ. જયશંકરે ૧૫ મેના રોજ મુત્તાકી સાથે ફોન પર વાતચીત કરી હતી, જે બંને પક્ષો વચ્ચે વાતચીતની ચેનલો જાળવી રાખવાનો સંકેત હતો.
મુત્તાકીના પ્રવાસનો એજન્ડા: રાજદ્વારી અને ધાર્મિક મુલાકાત
મુત્તાકીની આ મુલાકાત માત્ર રાજદ્વારી બેઠકો પૂરતી મર્યાદિત નથી, પરંતુ તેમાં સાંસ્કૃતિક અને ધાર્મિક પાસાઓ પણ સામેલ છે.
- મહત્ત્વના સ્થળોની મુલાકાત: તેમની મુલાકાત દરમિયાન, મુત્તાકી ઉત્તર પ્રદેશમાં આવેલા ઇસ્લામિક શિક્ષણના મુખ્ય કેન્દ્ર દારુલ ઉલૂમ દેવબંદ મદરેસા ની મુલાકાત લેશે, જ્યાં કેટલાક અફઘાન વિદ્યાર્થીઓ પણ અભ્યાસ કરી રહ્યા છે. આ ઉપરાંત, તેઓ તાજમહેલ ની પણ મુલાકાત લેશે.
- ભારતનું વલણ: ભારતે અત્યાર સુધી તાલિબાન સરકારને સત્તાવાર માન્યતા આપી નથી, પરંતુ પ્રાદેશિક સુરક્ષા અને આતંકવાદના મુદ્દાઓને ધ્યાનમાં રાખીને ભારત વાતચીતની ચેનલો ખુલ્લી રાખવા માંગે છે.
ભારતનું અફઘાનિસ્તાન સાથેનું જોડાણ અને ભવિષ્યની દિશા
ભારતે અફઘાનિસ્તાનમાં પાછલી સરકારો દરમિયાન પુનર્નિર્માણ અને માળખાગત સુવિધાઓમાં મોટું રોકાણ કર્યું હતું. તાલિબાનના કબજા પછી પણ ભારતે પોતાનું જોડાણ જાળવી રાખ્યું છે.
- માનવતાવાદી સહાય: તાલિબાન સત્તામાં આવ્યા પછી, ભારતે પોતાના રાજદ્વારીઓ અને નાગરિકોને પાછા ખેંચી લીધા હતા, પરંતુ ૨૦૨૨ માં, ભારતે અફઘાનિસ્તાનમાં માનવતાવાદી સહાય વિતરણની દેખરેખ કરવા અને ન્યૂનતમ રાજદ્વારી હાજરી જાળવવા માટે કાબુલમાં એક “ટેકનિકલ મિશન” ફરીથી ખોલ્યું હતું.
- વૈશ્વિક માન્યતા: તાલિબાન સરકારને વૈશ્વિક મંચ પર હજી પણ સત્તાવાર માન્યતા મળી નથી. જોકે, રશિયાએ જુલાઈમાં તાલિબાન શાસનને સત્તાવાર રીતે માન્યતા આપી હતી. મુત્તાકીની આ ભારત મુલાકાત અન્ય દેશો માટે પણ તાલિબાન સાથેના ભવિષ્યના સંબંધોની દિશા નક્કી કરવામાં મદદરૂપ થઈ શકે છે.
મુત્તાકીની મુલાકાત ભારતની ‘પ્રથમ પડોશી’ નીતિ અને પ્રાદેશિક સ્થિરતા જાળવવાની પ્રતિબદ્ધતાને દર્શાવે છે. આનાથી આર્થિક અને સુરક્ષા સંબંધિત મુદ્દાઓ પર વાતચીત આગળ વધવાની અપેક્ષા છે.
