અફઘાનિસ્તાન સામે લાચાર પાકિસ્તાન: ભીષણ અથડામણ બાદ તાલિબાનની શરણે, ૪૮ કલાકના યુદ્ધવિરામ માટે સમજૂતી કરવી પડી!
ભારતનો પાડોશી દેશ પાકિસ્તાન આંતરિક અને આર્થિક સંકટની સાથે હવે પશ્ચિમી સરહદ પર અફઘાનિસ્તાનના તાલિબાન શાસન સામે પણ મુશ્કેલીમાં મુકાયું છે. પાકિસ્તાન અને અફઘાનિસ્તાન વચ્ચે છેલ્લા ઘણા દિવસોથી ચાલી રહેલી સરહદી અથડામણો બાદ, પાકિસ્તાને મંગળવારે થયેલી ભીષણ લડાઈ પછી અફઘાનિસ્તાન સાથે ૪૮ કલાકના કામચલાઉ યુદ્ધવિરામ (Ceasefire) કરાર પર પહોંચવાની જાહેરાત કરી છે.
પાકિસ્તાની સૈનિકો અને અફઘાન સૈનિકો વચ્ચે ઉત્તરપશ્ચિમ સરહદી વિસ્તારમાં થયેલી અથડામણોમાં ડઝનબંધ જાનહાનિના અહેવાલો છે, જેમાં ૫૦થી વધુ પાકિસ્તાની સૈનિકો માર્યા ગયા હોવાનો અને કેટલીક પાકિસ્તાની ચોકીઓ પર અફઘાનિસ્તાને કબજો કરી લીધો હોવાનો દાવો છે. આ ભીષણતા પછી પાકિસ્તાની સત્તાવાળાઓએ યુદ્ધવિરામની જાહેરાત કરવી પડી છે.
પાકિસ્તાને તાલિબાનની વિનંતી સ્વીકારી?
પાકિસ્તાને બુધવારે સાંજે ૬ વાગ્યા (પાકિસ્તાન માનક સમય) થી ૪૮ કલાકના કામચલાઉ યુદ્ધવિરામની જાહેરાત કરી હતી. જોકે, પાકિસ્તાન દ્વારા જારી કરવામાં આવેલા સત્તાવાર નિવેદનમાં એવો દાવો કરવામાં આવ્યો છે કે યુદ્ધવિરામની વિનંતી તાલિબાન તરફથી આવી હતી.
પાકિસ્તાન વિદેશ કાર્યાલયનું નિવેદન: ડોન અખબારમાં વિદેશ કાર્યાલયને ટાંકીને જણાવ્યા અનુસાર, “તાલિબાનની વિનંતી પર, પાકિસ્તાન સરકાર અને અફઘાન તાલિબાન શાસન વચ્ચે, બંને પક્ષોની પરસ્પર સંમતિથી, આગામી ૪૮ કલાક માટે, આજે સાંજે ૬ વાગ્યાથી શરૂ થતા, કામચલાઉ યુદ્ધવિરામનો નિર્ણય લેવામાં આવ્યો છે.”વિશ્લેષણ: જોકે પાકિસ્તાન આ યુદ્ધવિરામ માટે તાલિબાનની વિનંતી હોવાનો દાવો કરી રહ્યું છે, પરંતુ સરહદ પર પાકિસ્તાનને થયેલા ભારે નુકસાન અને અફઘાનિસ્તાને ઘણી પાકિસ્તાની ચોકીઓ પર કબજો જમાવી દીધો હોવાના અહેવાલો સૂચવે છે કે
પાકિસ્તાને દબાણ હેઠળ શાંતિનો માર્ગ અપનાવવો પડ્યો છે. અફઘાનિસ્તાને અગાઉ પાકિસ્તાનના હવાઈ હુમલાઓનો આક્રમક રીતે જવાબ આપ્યો હતો, જેના કારણે પાકિસ્તાની સેનાને ભારે નુકસાન વેઠવું પડ્યું હતું.
આગળની કાર્યવાહી: આ બાબત અંગે આપવામાં આવેલી માહિતી અનુસાર, યુદ્ધવિરામ સમયગાળા દરમિયાન, પાકિસ્તાન અને અફઘાનિસ્તાન બંને રચનાત્મક વાતચીત દ્વારા આ જટિલ પરંતુ ઉકેલી શકાય તેવા મુદ્દાનો સકારાત્મક ઉકેલ શોધવા માટે ગંભીર પ્રયાસો કરશે.
અથડામણનું મૂળ: હવાઈ હુમલા અને સરહદી વિવાદ
તાજેતરમાં થયેલી અથડામણનો પ્રારંભ પાકિસ્તાનના હવાઈ હુમલાઓથી થયો હતો.
પાકિસ્તાનના હવાઈ હુમલા: પાકિસ્તાને તાજેતરમાં અફઘાનિસ્તાનના વિવિધ વિસ્તારોમાં હવાઈ હુમલા કર્યા હતા. આ હુમલાઓનો હેતુ અફઘાનિસ્તાનની જમીન પર સક્રિય આતંકવાદી જૂથોને નિશાન બનાવવાનો હતો, જેને અફઘાનિસ્તાને તેની સાર્વભૌમતાનું ઉલ્લંઘન ગણાવ્યું હતું.
તાલિબાનનો વળતો હુમલો: આ હવાઈ હુમલાઓના જવાબમાં અફઘાન સૈનિકોએ પાકિસ્તાની ચોકીઓ પર જોરદાર હુમલા કર્યા હતા. મંગળવારે ઉત્તરપશ્ચિમ સરહદી વિસ્તારમાં થયેલી અથડામણ પાકિસ્તાની અને અફઘાન સૈનિકો વચ્ચે અત્યંત ભીષણ હતી.
પાકિસ્તાનનો આરોપ: અથડામણ બાદ પાકિસ્તાને અફઘાન સૈનિકો પર ઉશ્કેરણી વિના ગોળીબાર કરવાનો આરોપ લગાવ્યો હતો, જ્યારે અફઘાનિસ્તાને કહ્યું હતું કે તે પોતાના પ્રદેશનું રક્ષણ કરી રહ્યું છે.
ડ્યુરન્ડ લાઇન વિવાદ: સંઘર્ષનું મૂળ કારણ
પાકિસ્તાન અને અફઘાનિસ્તાન વચ્ચેના સરહદી સંઘર્ષનું મૂળ કારણ ડ્યુરન્ડ લાઇનનો વિવાદ છે, જે ૧૮૯૩ થી ચાલી રહ્યો છે.
- ડ્યુરન્ડ લાઇન: આ વિવાદિત સરહદ ૨,૫૦૦ કિલોમીટરથી વધુ લાંબી છે. આ સરહદ ૧૮૯૩ માં બ્રિટિશ ભારત (જેમાં તે સમયે પાકિસ્તાનનો સમાવેશ થતો ન હતો) અને અફઘાનિસ્તાન વચ્ચે દોરવામાં આવી હતી.
- પશ્તુન જાતિનું વિભાજન: ડ્યુરન્ડ લાઇન બંને દેશોમાં રહેતા પશ્તુન જાતિઓને વિભાજિત કરે છે. આ સાંસ્કૃતિક અને વંશીય વિભાજનને કારણે અફઘાનિસ્તાન સરહદને કાયદેસર માન્યતા આપતું નથી.
- વસાહતી અવશેષ: અફઘાનિસ્તાન દાવો કરે છે કે ડ્યુરન્ડ કરાર બ્રિટિશ દબાણ હેઠળ થયો હતો અને તે તેને વસાહતી શાસનનો અવશેષ માને છે. તાલિબાન શાસન પણ આ સરહદને માન્યતા આપવાનો ઇનકાર કરતું આવ્યું છે અને વારંવાર સરહદ પર તણાવ સર્જે છે.
પાકિસ્તાન માટે, આ યુદ્ધવિરામ તેના આંતરિક સુરક્ષા પડકારો અને આર્થિક કટોકટી વચ્ચે એક મોટો રાજદ્વારી પડકાર છે. જોકે યુદ્ધવિરામથી તાત્કાલિક શાંતિ સ્થપાશે, પરંતુ લાંબા ગાળા માટે સરહદી વિવાદનો ઉકેલ શોધવો પાકિસ્તાન માટે અત્યંત મુશ્કેલ બની રહેશે, કારણ કે તાલિબાન શાસન ડ્યુરન્ડ લાઇનના મુદ્દે કોઈ સમાધાન કરવા તૈયાર નથી. આ ઘટના એ પણ દર્શાવે છે કે કાયમી શાંતિ સ્થાપિત કરવામાં પાકિસ્તાન અફઘાનિસ્તાન સામે લાચાર જણાઈ રહ્યું છે.
