હવે અફઘાનિસ્તાન નહીં કરે મદદ! કુનાર નદીના પાણી પર ડેમ બાંધવાની યોજનાથી પાકિસ્તાનમાં ચિંતા.
ભારત પછી હવે અફઘાનિસ્તાન પણ પાકિસ્તાનને મોટો ઝટકો આપવાની તૈયારીમાં છે. અફઘાનિસ્તાનની યોજના કુનાર નદી પર ડેમ બનાવવાની છે, જેના કારણે પાકિસ્તાન ટીપે-ટીપે પાણી માટે તરસી જશે.
ભારત પછી હવે અફઘાનિસ્તાન પણ પાકિસ્તાન વિરુદ્ધ મોટું પગલું ભરી શકે છે. અફઘાનિસ્તાન તરફથી નદીઓ દ્વારા પાકિસ્તાનને થતો પાણીનો પુરવઠો રોકાઈ શકે છે.
તાલિબાનના ઉપ માહિતી મંત્રી મુજાહિદ ફારાહીએ કહ્યું છે કે જળ અને ઊર્જા મંત્રાલયને તાલિબાનના સર્વોચ્ચ નેતા શેખ હિબતુલ્લાહ અખુંદઝાદા પાસેથી કુનાર નદી પર ડેમ બનાવવાનો નિર્દેશ મળ્યો છે. આ નદી પાકિસ્તાનમાં પણ વહે છે અને ડેમ બન્યા પછી પાકિસ્તાનમાં પાણી માટે હાહાકાર મચવો નિશ્ચિત છે. તાલિબાને આ નિર્ણય અફઘાનિસ્તાન અને પાકિસ્તાન વચ્ચે તાજેતરમાં થયેલી લડાઈ પછી લીધો છે, જેમાં બંને તરફથી ડઝનબંધ લોકો માર્યા ગયા હતા.
અફઘાનોને પોતાના સંસાધનો પર અધિકાર છે
મુજાહિદ ફારાહીના જણાવ્યા અનુસાર, તાલિબાનના સર્વોચ્ચ નેતાએ વિદેશી ફર્મોની રાહ જોવાને બદલે સ્થાનિક અફઘાન કંપનીઓ સાથે આ મામલે આગળ વધવાનો આદેશ આપ્યો છે. જળ અને ઊર્જા મંત્રી મુલ્લા અબ્દુલ લતીફ મન્સૂરે આ પગલાની પ્રશંસા કરતા કહ્યું કે અફઘાનોને પોતાના જળ સંસાધનોના સંચાલનનો અધિકાર છે.
પાકિસ્તાન માટે છે બેવડો ફટકો
કુનાર નદી પર ડેમ બનાવવાનો નિર્ણય પાકિસ્તાન માટે બેવડો ફટકો છે. આવું એટલા માટે છે કારણ કે ભારત પહેલેથી જ સિંધુ નદી સમજૂતીને સ્થગિત કરી ચૂક્યું છે. કહી શકાય કે પાકિસ્તાન ‘ટુ ફ્રન્ટ વોટર વૉર’માં ફસાતું જોવા મળી રહ્યું છે. એક તરફથી ભારતનું વલણ સ્પષ્ટ છે તો હવે બીજી તરફથી તાલિબાન પણ પાણી રોકશે, જેના કારણે પાકિસ્તાનની હાલત ખરાબ થવાની છે.
અફઘાન પત્રકાર સામી યુસુફઝઈએ શું કહ્યું?
તાલિબાનના આ નિર્ણય પછી લંડન સ્થિત અફઘાન પત્રકાર સામી યુસુફઝઈએ કહ્યું કે “ભારત પછી, હવે પાકિસ્તાનના પાણી પુરવઠા પર રોક લગાવવાનો વારો અફઘાનિસ્તાનનો હોઈ શકે છે…” સામી યુસુફઝઈ અનુસાર, સર્વોચ્ચ નેતાએ “(જળ અને ઊર્જા) મંત્રાલયને આદેશ આપ્યો છે કે તે વિદેશી કંપનીઓની રાહ જોવાને બદલે સ્થાનિક અફઘાન કંપનીઓ સાથે કોન્ટ્રાક્ટ સાઇન કરે.”
અફઘાનિસ્તાને જળ સાર્વભૌમત્વને પ્રાથમિકતા આપી
2021માં સત્તામાં આવ્યા પછી, તાલિબાને અફઘાનિસ્તાનના જળ સાર્વભૌમત્વને પ્રાથમિકતા આપી છે. તેણે ઊર્જા ઉત્પાદન, સિંચાઈ અને પડોશી દેશો પર નિર્ભરતા ઘટાડવા માટે દેશની નદી પ્રણાલીઓનો ઉપયોગ કરવા માટે ડેમ નિર્માણ અને જળવિદ્યુત વિકાસની યોજનાઓને ઝડપી બનાવી છે.
આ ઉપરાંત, પાકિસ્તાન અને અફઘાનિસ્તાન વચ્ચે કોઈ ઔપચારિક દ્વિપક્ષીય જળ-વહેંચણી સમજૂતી પણ નથી. ઇસ્લામાબાદ અફઘાનિસ્તાન દ્વારા જળ સાર્વભૌમત્વને પ્રાથમિકતા આપવા પર ચિંતા વ્યક્ત કરી ચૂક્યું છે.
ભારત-અફઘાનિસ્તાન વચ્ચેના સંબંધો ઊંડા રહ્યા છે
ધ્યાન આપવા જેવી વાત એ પણ છે કે, તાલિબાને નદી પર ડેમ બનાવવાનો નિર્ણય ત્યારે લીધો છે, જ્યારે દિલ્હીમાં તેના વિદેશ મંત્રી અમીર ખાન મુતકીના આગમન પછી પાકિસ્તાને કાબુલ પર હુમલો કર્યો હતો. અમીર ખાન મુતકીના દિલ્હી પ્રવાસ દરમિયાન બંને દેશોના સંયુક્ત નિવેદનમાં ભારત-અફઘાનિસ્તાન મૈત્રી બંધ (સલમા ડેમ)નો ઉલ્લેખ કરવામાં આવ્યો હતો. સલમા ડેમ 2016માં હેરાત પ્રાંતમાં લગભગ $30 કરોડની ભારતીય સહાયતાથી પૂરો કરવામાં આવ્યો હતો, જેનાથી 42 મેગાવોટ વીજળીનું ઉત્પાદન થાય છે અને 75,000 હેક્ટર જમીનની સિંચાઈ થાય છે.
કુનાર નદી વિશે જાણો
કુનાર નદીનું મૂળ હિમાલયના હિંદુકુશ ક્ષેત્રમાં છે અને તે લગભગ 480 કિલોમીટરનું અંતર કાપે છે. આ નદી પછીથી કાબુલ નદીમાં મળે છે. અફઘાનિસ્તાનથી આગળ આ નદી પાકિસ્તાની વિસ્તારમાં આગળ વહે છે. તેથી ડેમ જેવી પરિયોજનાઓ પડોશી દેશ માટે મોટી સમસ્યા સાબિત થઈ શકે છે. કુનારને પાકિસ્તાનમાં ચિત્રાલ નદી કહેવામાં આવે છે.
