Cashew Export: વૈશ્વિક બજારમાં ભારતની કાજુની સ્પર્ધા અને વિયેતનામનું ઉદય
Cashew Export: છેલ્લા પંદર વર્ષોમાં ભારતની કાજુ નિકાસમાં ધડાકાભેર ઘટાડો જોવા મળ્યો છે. વર્ષ ૨૦૧૧-૨૦૧૨માં ભારત ૧.૩૧ લાખ ટન કાજુ નિકાસ કરીને એક રેકોર્ડ બનાવ્યું હતું, પરંતુ ૨૦૨૨-૨૩માં આ આંકડો ફક્ત ૫૯,૫૮૧ ટન સુધી નમી ગયો છે, જે છેલ્લા બે દાયકામાં સૌથી નીચો સ્તર છે.
નિકાસના આ ઘટાડા પાછળ અનેક કારણો દેખાઇ રહ્યા છે:
1. વૈશ્વિક સ્પર્ધાનો તીખો દબાણ
વિયેતનામ જેવા દેશો ટેકનોલોજીમાં ઊંડા રોકાણ કરીને કાજુની ઉત્પાદન પ્રક્રિયામાં આધુનિક યંત્રો અને મશીનોનો ઉપયોગ કરી રહ્યા છે. આથી તેઓ સસ્તા અને ગુણવત્તાવાળા કાજુ બજારમાં રજૂ કરી શક્યા છે. ભારત આ સ્પર્ધામાં પાછળ રહી ગયું છે.
2. ઊંચા ઉત્પાદન ખર્ચ
ભારતમાં યાંત્રિકીકરણનો અભાવ અને પરંપરાગત પદ્ધતિઓને કારણે ઉત્પાદન ખર્ચ વધતો રહ્યો છે, જેના કારણે ભારતના કાજુની કિંમત વધુ પડે છે.
3. કાચા કાજુની આયાત પર વધારે નિર્ભરતા
ભારત પોતાનું પૂરતું કાચું કાજુ ઉત્પાદન કરી શકતો નથી અને મોટા ભાગે આફ્રિકન દેશોમાંથી આયાત પર નિર્ભર રહે છે. આ આયાત શૃંખલા હવામાન અને આંતરરાષ્ટ્રીય બજારની અનિશ્ચિતતાથી પ્રભાવિત થાય છે.
4. હવામાન પરિવર્તન અને પુરવઠા ખલેલ
આબોહવાની અસ્થિરતાઓ, જેમ કે અલ નીનો જેવી ઘટનાઓ, પુરવઠા ચેઇન પર ખરાબ અસર પાડી રહી છે, જેના કારણે નિકાસ પર નકારાત્મક અસર થઇ રહી છે.
ભારત સામે વિયેતનામનો વધતો દબદબો
વિયેતનામ ૨૦૨૩માં ૬.૪૪ લાખ ટન કાજુ નિકાસ કરી ૩.૬ અબજ ડોલરનું મૂલ્ય હાંસલ કરીને વૈશ્વિક કાજુ બજારમાં શ્રેષ્ઠ સ્થાન મેળવી ચૂક્યો છે. જ્યારે ભારત આ દોડમાં ઘણું પાછળ છે.
દેશી બજાર અને ઉત્પાદન
ભારતમાં સ્થાનિક કાજુની માંગ આશરે ૩.૫ લાખ ટનથી વધુ છે. દૈનિક કાચા કાજુનું ઉત્પાદન ૭ થી ૭.૫ લાખ ટન જેટલું થાય છે, જ્યારે આયાત ૧૧ થી ૧૩ લાખ ટનની છે. આ રીતે કુલ ૨૦ લાખ ટન કાચા કાજુમાંથી માત્ર ૪-૪.૨ લાખ ટન તૈયાર કાજુ બનતી હોય છે.
ભવિષ્યની દિશા
ભારતે કાજુની નિકાસમાં ફરીથી મજબૂતી મેળવવી હોય તો ટેકનોલોજી અપગ્રેડેશન કરવો જરૂરી છે, ઉત્પાદન ખર્ચ ઘટાડવો અને સ્થાનિક સંસાધનોનો વધુ અસરકારક ઉપયોગ કરવો પડશે. નહીં તો વૈશ્વિક બજારમાં સ્પર્ધા કરવી વધુ મુશ્કેલ બનશે.
