Climate change impact on farmers: ભારતના આર્થિક સર્વેક્ષણમાં આબોહવા પરિવર્તન અને ખાદ્ય ફુગાવાનું મહત્વ
Climate change impact on farmers: આબોહવા પરિવર્તન એટલે કે ક્લાઈમેટ ચેન્જ દુનિયાના બધા ક્ષેત્રોમાં અસરો ઉત્પન્ન કરી રહ્યું છે, ખાસ કરીને ખેડૂત અને કૃષિ પર. ભારતનું આર્થિક સર્વેક્ષણ 2024-25 માં ખાસ કરીને ખાદ્ય ફુગાવા પર આબોહવા પરિવર્તનની અસર પર ભાર મૂકવામાં આવ્યો છે.
વિશ્વમાં સતત વધી રહેલા ચક્રવાતો, કમોસમી વરસાદ અને તીવ્ર ગરમીના કારણે પાકને નુકસાન પહોંચી રહ્યું છે. મહારાષ્ટ્ર, કર્ણાટક, આંધ્રપ્રદેશ સહિત દક્ષિણ અને પશ્ચિમ ભારતના મુખ્ય કૃષિ રાજ્યોમાં વર્ષ 2025ના પહેલા છ મહિનામાં અનિયમિત વરસાદ અને તીવ્ર ગરમીને કારણે મોટો નુક્સાન થયો છે. આ ઘટનાઓએ ટામેટાં, ડુંગળી, બટાકા જેવા ટોચના પાકોની ઉત્પાદન ક્ષમતા પર ખરાબ અસર કરી છે.
હરિયાણામાં માર્ચમાં પડેલા કરા (ડ્રાઉટ)ને કારણે સરસવ અને સૂર્યમુખી જેવા તેલબિયાંના પાકનો વિનાશ થયો હતો, જે તેલીબિયાંના ઉત્પાદનને સીધો અસરકારક બનાવે છે. આવી પરિસ્થિતિઓ ખેડૂતો માટે ખતરનાક સાબિત થઈ રહી છે ….
પાક ઉત્પાદન અને પુરવઠા શૃંખલાઓ પર અસર
અનિયમિત વરસાદ અને ગરમીના કારણે પાકના ઉત્પાદનમાં ઘટાડો થવાથી ખાદ્ય પુરવઠા શૃંખલાઓમાં વિક્ષેપ થતો જોવા મળ્યો છે. પાકની કમીથી ભાવોમાં વધારો થવો સામાન્ય છે, જે નાગરિકો માટે ખાદ્યવસ્તુઓની ઉપલબ્ધતા અને કિંમત બંને પર પ્રતિકૂળ અસર કરે છે. આ ઉપરાંત, તૂટેલા રસ્તા અને અપૂરતી સંગ્રહ સુવિધાઓ પણ ઉત્પાદિત પાકના સાચવવા અને વહેંચવા માટે મુશ્કેલીઓ ઊભી કરે છે.
જીવાતોના હુમલાનો વધતો ખતરો
ગરમ અને ભેજ વાળું વાતાવરણ જીવાતોની સંખ્યા વધારવાનું મુખ્ય કારણ છે. આ જીવાતો ખાસ કરીને પાકને નુકસાન પહોંચાડે છે અને ખેડૂતોની મુશ્કેલીઓમાં વધારો કરે છે. ઉષ્મા અને ભેજની આ વધતી સ્થિતિ ભવિષ્યમાં વધુ જીવાત હુમલાની શક્યતા વધારે છે.
આબોહવા પરિવર્તનના કારણે આગામી 30 વર્ષમાં પાક ઉત્પાદન પર અસર
અંતરરાષ્ટ્રીય પેનલ ઓન ક્લાઈમેટ ચેન્જ (IPCC)ના છઠ્ઠા સમીક્ષા અહેવાલ અનુસાર, આબોહવા પરિવર્તન દ્વારા પાક ઉત્પાદન પર ગેરફળ થવાની સંભાવના છે. વૈશ્વિક ગ્રીનહાઉસ ગેસ ઉત્સર્જનનો મોટો હિસ્સો કૃષિ ક્ષેત્ર અને જમીનના ઉપયોગથી થતો હોવાથી, ખેતી એ આબોહવા પરિવર્તનની બંને શિકાર અને યોગદાન આપનારી પ્રવૃત્તિ છે.
ખેડૂત માટે ઉપાય અને ભવિષ્યની દિશા
આજના પરિસ્થિતિમાં, ખેડૂતોએ પરંપરાગત ખેતી પદ્ધતિઓથી દૂર જઈને નવીન, પર્યાવરણ-મૈત્રી કૃષિ પ્રણાલીઓ અપનાવવી જરૂરી છે. જૈવિક ખાતર અને કૃષિ ટેકનોલોજી દ્વારા પાકની સંવેદનશીલતાને ઓછું કરી શકાય છે. સરકારી સ્તરે પણ આબોહવા પરિવર્તનને કારણે પાક નુકસાન માટે સહાય અને વીમા યોજનાઓની જરૂરિયાત વધે છે.
