Cow-Buffalo Fever : શરીરમાં મેગ્નેશિયમની ઉણપના કારણે થાય
Cow-Buffalo Fever : પ્રસૂતિકાળ પછી ગાય અને ભેંસમાં આવતો તાવ, જેને પ્રસૂતિ તાવ કહેવામાં આવે છે, શરીરમાં મેગ્નેશિયમની ઉણપના કારણે થાય છે. આ તાવને નિયંત્રિત કરવા માટે કેલ્શિયમ અને મેગ્નેશિયમ બોરોગ્લુકોનેટના મિશ્રણવાળી દવા ખૂબ ફાયદાકારક સાબિત થઈ છે, પણ તે ડૉક્ટરની સલાહ પછી જ આપવી જોઈએ. આ સારવારથી લગભગ 75 ટકા પ્રાણીઓ બે કલાકમાં સાજા થઈ જાય છે, જયારે 25 ટકા કેસોમાં આ તાવ ફરીથી આવી શકે છે.
પ્રસૂતિકાળનો તાવ – એક ગંભીર સમસ્યા
પ્રસૂતિ પછી બે થી ત્રણ દિવસમાં ગાય-ભેંસમાં આ તાવ જોવા મળે છે, ક્યારેક તો તે 15 દિવસ પછી પણ જોવા મળે છે. આ સમયે પશુઓને દૂધ આપવાનું શરૂ કરવું જરૂરી હોય છે, છતાં આ તાવના કારણે ઉત્પાદનમાં ઘટાડો થાય છે અને પ્રાણીનું સ્વાસ્થ્ય પણ જોખમમાં પડે છે. તેથી, પ્રાણીઓના સંભાળમાં વધુ સતર્કતા જરૂરી છે, કેમકે ઘણાં વખત પશુપાલક વાછરડાનું જન્મ થતા જ પશુઓથી બેદરકારીનું વર્તન કરે છે.
NDRIના વૈજ્ઞાનિક મદન લાલ કંબોજ દ્વારા વિશેષ માર્ગદર્શન
હરિયાણાના કરનાલ સ્થિત રાષ્ટ્રીય ડેરી સંશોધન સંસ્થાના (NDRI) વૈજ્ઞાનિક મદન લાલ કંબોજે પ્રસૂતિ તાવના લક્ષણો, સારવાર અને નિવારણ પર કામ કર્યું છે અને પશુપાલકો માટે મહત્વપૂર્ણ સલાહો આપી છે.
પ્રસૂતિ તાવના લક્ષણો:
પ્રાણીમાં બેચેની અને ઉઠવામાં તકલીફ.
ચાલવા સમયે સમતોલન ગુમાવવું અને ઠોકર ખાવું.
ખોરાક અને પાણીમાં રુચિ ઘટાડાવું.
શરીર ધ્રુજવું અને સ્નાયુઓમાં નબળાઈ.
માથું સતત હલાવવું અને બૂમ પાડવાનું વર્તન.
કસોટી પર કાબૂ કેવી રીતે મેળવો:
તાવના લક્ષણો દેખાતાં તરત કેલ્શિયમ બોરોગ્લુકોનેટ (450 મિલી) ધીમે ધીમે લોહીની નસ દ્વારા આપવી જોઈએ. આ દવા 10-20 ટીપાં પ્રતિ મિનિટની ઝડપે આપવી જરૂરી છે. જો 8-12 કલાકમાં પ્રાણી ઊભું ન થાય તો બીજો ડોઝ આપવો પડે, પરંતુ તે પણ ડૉક્ટરની માર્ગદર્શિકામાં જ કરવો. સારવાર પછી 24 કલાક માટે દૂધ આપવાનું બંધ રાખવું જરૂરી છે.
પ્રસૂતિ તાવ રોકવા માટે પગલાં:
પ્રસૂતિકાળ દરમિયાન પશુઓને સંતુલિત અને પોષણયુક્ત આહાર આપવો.
અનાજના મિશ્રણ સાથે લીલો અને સૂકો ચારો યોગ્ય પ્રમાણમાં આપવો.
અનાજમાં 2% ખનિજ મીઠું અને 1% સામાન્ય મીઠું જરૂરી છે.
જો આ ઉમેરણ ન હોય, તો દરરોજ 50 ગ્રામ ખનિજ મીઠું અને 25 ગ્રામ સામાન્ય મીઠું આપવું.
વાછરડાં પડતા એક મહિના પહેલા ખનિજ મીઠુનું પ્રમાણ 50 ગ્રામથી ઘટાડી 30 ગ્રામ કરવું.
આથી હાડકાંમાંથી કેલ્શિયમ શોષણ પ્રોસેસ વાછરડાં પડતા પહેલા જ શરૂ થાય છે અને લોહીમાં કેલ્શિયમનું સ્તર સામાન્ય રહે છે.
આ ઉપાયો અપનાવવાથી ગાય-ભેંસના પ્રસૂતિ તાવનું જોખમ ઘટાડી શકાશે અને દૂધના ઉત્પાદનમાં પણ સુધારો આવશે.
