Rice varieties launched: જીનોમ ચોખા વિવાદ, નાગરિક સંગઠનોનો સરકાર સામે ઉગ્ર વિરોધ
Rice varieties launched: ભારત સરકારે કૃષિ ક્ષેત્રે નવી પહેલ તરીકે જીનોમ એડિટેડ ચોખાની બે નવી જાતો રજૂ કરી છે. DRR ડાંગર-100 (કમલા) અને પુસા DST-1 નામની ચોખાની જાતો ભારતીય કૃષિ સંશોધન પરિષદ (ICAR) દ્વારા વિકસાવવામાં આવી છે અને દાવો કરવામાં આવ્યો છે કે આ ચોખા અગાઉની તુલનામાં 30 ટકા વધુ ઉપજ આપે છે.
પરંતુ આ પગલાંને લઈને હવે વિવાદ ઉભો થયો છે. નાગરિક સમાજના કેટલાક સંગઠનો, ખાસ કરીને ‘ગઠબંધન ફોર જી.એમ. ફ્રી ઇન્ડિયા’, એ સરકાર સામે અવાજ ઉઠાવ્યો છે. સંગઠનના મતે, આ નવી જાતો વિજ્ઞાન પર નહી પણ ઉદ્યોગોના દબાણ પર આધારિત છે. તેમણે આ જાતોને પાછી ખેંચવાની માંગ કરી છે અને આ મુદ્દે સુપ્રીમ કોર્ટમાં કેસ પણ ચાલી રહ્યો છે.
શંકા અને સુરક્ષાની ચિંતા
સંગઠનોનો દાવો છે કે આ જીનોમ-સંપાદિત ચોખાની જાતો માત્ર માનવ આરોગ્ય માટે જ નહીં પરંતુ પર્યાવરણ માટે પણ જોખમભરી છે. તેઓ કહે છે કે આ પ્રકારના બીજ ખેતીમાં સહેજ પણ પરીક્ષણ વિના ખેડૂત સુધી પહોંચાડવામાં આવ્યા છે. ઉપરાંત, આ પ્રકારની ટેકનોલોજી વિશે કોઈ ખુલ્લી માહિતી નથી આપવામાં આવી, જે લોકોમાં વધુ શંકા ઉભી કરે છે.
સૂક્ષ્મ તકનીક અને નિયમન વિવાદ
આ પ્રકારના બીજ માટે સરકારે SDN-1 અને SDN-2 જેવી ટેકનોલોજીને નિયમનમાંથી મુક્ત રાખી છે. સંગઠન કહે છે કે જો યોગ્ય પરીક્ષણ થાય તો આ બીજોની અસલ સ્થિતિ બહાર આવી શકે છે – એટલે જ તેનું નિયમન ટાળવામાં આવ્યું છે. તેમનું મંતવ્ય છે કે સરકાર કોર્પોરેટ લોબીની આડમાં કૃષિ નીતિ ઘડે છે અને સામાન્ય ખેડૂતોને જોખમમાં નાખે છે.
ICARનો જવાબ
આ આરોપો સામે ICARના સભ્ય વેણુગોપાલ બદરવાડાએ જવાબ આપતાં જણાવ્યું કે આ પ્રકારના વિરોધો “વિજ્ઞાનની જગ્યાએ Schlagline માટેની રાજનીતિ” છે. તેમણે દાવો કર્યો કે અત્યાર સુધી ચોખાની આ જાતો પ્રત્યે કોઈ નકારાત્મક અસર જોવા મળેલી નથી. તેઓએ ઉમેર્યું કે દુષ્કાળ અથવા ગરમી સામે પાકની રિસિલિયન્સ સાબિત થવા માટે લાંબા સમય સુધી પરીક્ષણ જરૂરી હોય છે.
એક બાજુ સરકાર અને વૈજ્ઞાનિક સંસ્થાઓ નવી ટેકનોલોજી દ્વારા ખેડૂત માટે વધુ ઉપજ અને ભવિષ્યની તૈયારી અંગે આશાવાદી છે, જ્યારે બીજી બાજુ નાગરિક સંગઠનો ચિંતા વ્યક્ત કરે છે કે આવી નવી જાતો યોગ્ય સલામતી વિના લાવવામાં આવી રહી છે.
સવાલ એ છે કે શું નવીનતાના નામે જોખમ લેવું યોગ્ય છે? કે પછી સાબિતી અને પારદર્શકતા પહેલા દરેક નવા પગલાં પર થોડું વધુ વિચાર કરવાની જરૂર છે?
