Sindoor cultivation in Kota: સિંદૂરના ઔષધીય અને પર્યાવરણ લાભો
Sindoor cultivation in Kota: સિંદૂર, જે પરંપરાગત રીતે વૈવાહિક આનંદ અને શ્રદ્ધાના પ્રતીક તરીકે જાણીતા છે, હવે કોટા શહેરમાં પણ તેની ખેતી થવા લાગી છે. દક્ષિણના રાજ્યો જેમ કે તમિલનાડુ, કર્ણાટક, કેરળ અને મહારાષ્ટ્ર, તેમજ આસામમાં સિંદૂરની ખેતી થાય છે, પરંતુ આ વખતે કોટાની બે નર્સરીઓએ કુલ 4 હજારથી વધુ સિંદૂરના છોડ તૈયાર કર્યા છે અને ખેડૂતોમાં વિતરણ શરૂ કર્યું છે.
નર્સરીઓમાં સિંદૂરના છોડ ઉગાડવામાં આવ્યા
લાકપુરા નર્સરીમાં એક હજારથી વધુ અને દેવલી-અરબ નર્સરીમાં 3 હજાર જેટલા સિંદૂરના છોડ તૈયાર કરીને ખેડૂતોને આપવામાં આવી રહ્યા છે. લાડપુરા વન વિભાગના રેન્જર ઇન્દ્રેશ સિંહ યાદવે જણાવ્યું કે,
“છોટા બચ્ચાં માટે ત્રણ પ્રકારના છોડ વેચવામાં આવે છે — 2 ફૂટ સુધીના છોડ 3 રૂપિયામાં, 4 ફૂટ સુધીના 10 રૂપિયામાં અને 4 ફૂટથી વધુ ઊંચા છોડ 16 રૂપિયામાં મળે છે.”
સિન્દૂરનું વૈજ્ઞાનિક મહત્ત્વ અને ફાયદા
સિન્દૂરનું વિજ્ઞાનિક નામ Bixa orellana છે અને તે વનસ્પતિ મેલોટસ ફિલિપાઇન્સ (કુમકુમ વૃક્ષ) તરીકે ઓળખાય છે. આ ઝાડના લાલ ફૂલો અને મોટા પાંદડા ખુબજ આકર્ષક હોય છે. તેની ખાસિયત એ છે કે બીજ 3-4 વર્ષમાં વિકસીને સિંદૂર બનાવવાની પાવડર તૈયાર કરે છે. આ પાવડર હૃદયને આરામ આપે છે, ત્વચા સંબંધિત બીમારીઓમાં ફાયદાકારક છે અને એના નીચે બેસવાથી ઠંડક મળે છે.
સિંદૂરના છોડનું સંરક્ષણ અને વિકાસ
સિન્દૂર, જે કોટામાં લુપ્ત થતી પ્રજાતિઓમાંનું એક છે, તેનું સંરક્ષણ કરવા માટે નર્સરીઓમાં તેનો ઉછેર કરવામાં આવ્યો છે. પ્રાદેશિક વન અધિકારી ઇન્દ્રેશ યાદવના જણાવ્યા મુજબ, કોટામાં આ પહેલ વિસ્તારમાં પ્રકૃતિની સૌંદર્યતા જાળવવાની દિશામાં મહત્વપૂર્ણ સાબિત થશે.
પ્રધાનમંત્રી મોદીના પ્રોત્સાહનથી પણ સિંદૂરના છોડનો વિકાસ
25-26 મેના ગુજરાત પ્રવાસ દરમિયાન કચ્છની બહાદુર મહિલાઓએ પીએમ નરેન્દ્ર મોદીને ભેટ આપેલા સિંદૂરના છોડને લઈ તેમણે પર્યાવરણ દિવસના દિવસે પોતાના નિવાસસ્થાને આ છોડનું વાવેતર કર્યું. આ ઘટના પણ સિંદૂરના પ્રાચીન અને આધુનિક મહત્ત્વને ઉજાગર કરે છે.
