Space Farming Experiment: ભારતીય યાત્રીના સંશોધનથી ખુલશે અવકાશ ખેતીના નવા દરવાજા
Space Farming Experiment: ભારતીય અવકાશયાત્રી શુભાંશુ શુક્લા હવે માત્ર અવકાશમાં યાત્રા કરી રહ્યો નથી, પણ હવે તે અવકાશમાં Space Farming Experiment પણ કરી રહ્યો છે. આંતરરાષ્ટ્રીય અવકાશ મથક (ISS) પર તેણે ગુરુત્વાકર્ષણ વગર પેટ્રી ડીશમાં ‘મગ’ અને ‘મેથી’ના બીજ સફળતાપૂર્વક અંકુરિત કર્યા છે. આ પ્રયોગનો હેતુ હતું માઇક્રોગ્રેવિટી પર બીજોના અંકુરણ અને પ્રારંભિક વૃદ્ધિ પર પડતા અસરનું નિરીક્ષણ કરવું.
ગુરુત્વાકર્ષણ વિના મગ અને મેથીનો વિકાસ: શુભાંશુનો સફળ પ્રયાસ
શુભાંશુએ પેટ્રી ડીશમાં મૂકેલા બીજોમાંથી અંકુરણ બાદ તેમના ફોટા લઈ, તેમાં થતા ફેરફારોનું દસ્તાવેજીકરણ કર્યું. આ બીજ બાદમાં અવકાશ મથકના ફ્રીઝરમાં સાચવી લેવામાં આવ્યા. આ અભ્યાસથી વિજ્ઞાનીઓ એ જાણવા ઈચ્છે છે કે અવકાશમાં છોડના પ્રારંભિક વિકાસ પર માઇક્રોગ્રેવિટી કેવી અસર કરે છે.
પૃથ્વી પર પાછા આવ્યા પછીના અવલોકનો
આ બીજોના ભવિષ્યમાં પણ મહત્વપૂર્ણ ઉપયોગ થશે. ધરવાડ યુનિવર્સિટી ઓફ એગ્રીકલ્ચરલ સાયન્સિસના રવિકુમાર હોસમાની અને IIT ધારવાડના સુધીર સિદ્ધપુરેડ્ડી દ્વારા, આ અંકુરિત બીજોના પેઢી દર પેઢી અભ્યાસ દ્વારા તેમની:
પોષક તત્વોની રચના,
જીનોમમાં થતા પરિવર્તનો,
માઇક્રોબાયલ ઇકોસિસ્ટમમાં બદલાવ
વિશે તફાવત તપાસવામાં આવશે.
ટકાઉ અવકાશ ખેતી માટે ઝંપલાવવાનું પ્રથમ પગથિયુ
શુભાંશુના સંશોધનનો મુખ્ય હેતુ આવનારા સમયમાં અવકાશ યાત્રા દરમ્યાન ટકાઉ ખેતી માટે યોગ્ય અને લવચીક જાતોની ઓળખ કરવી છે. આવનારા મિશનોએ વધુ લાંબા સમય સુધી અવકાશમાં રહેવું પડશે અને એ માટે સ્વપોષક પદ્ધતિઓની જરૂર પડશે.
સૂક્ષ્મ શેવાળથી ઓક્સિજન અને ઇંધણની તૈયારી?
આ અભ્યાસ ઉપરાંત, શુભાંશુએ એક બીજો મહત્ત્વનો પ્રયોગ પણ હાથ ધર્યો છે — જેમાં તેમણે માઈક્રો એલ્ગી (સૂક્ષ્મ શેવાળ) નું પણ અભ્યાસ કર્યો. આ શેવાળને અવકાશમાં ખોરાક, ઓક્સિજન તેમજ બાયોફ્યુઅલ તરીકે ઉપયોગમાં લઇ શકાય તેમ છે કે કેમ તે અંગે સંશોધન થયું છે. શેવાળની લવચીકતા અને અનુકૂળતાને કારણે તે અવકાશ મિશન માટે સૌથી શ્રેષ્ઠ વિકલ્પ બની શકે છે.
એક્સિઓમ સ્પેસ સાથે ચર્ચા અને ISROનો સહયોગ
શુભાંશુએ જણાવ્યા મુજબ, તેઓએ એક્સિઓમ સ્પેસના મુખ્ય વૈજ્ઞાનિક લ્યુસી લૉ સાથે આ અભ્યાસ અંગે ચર્ચા કરી હતી. તેમણે ખુશી વ્યક્ત કરતા કહ્યું કે:
“આભાર છે ISRO અને તમામ ભારતીય સંસ્થાઓનો, જેમણે મને એવાં રોમાંચક અભ્યાસ માટે અવકાશ મથકે મોકલ્યા છે. હું મારા દેશ માટે ગર્વ અનુભવું છું.”
પૃથ્વી પર આવવાની તૈયારી – ક્યારે થશે વાપસી?
શુભાંશુ અને તેમની ટીમે ISS પર 12 દિવસ વિતાવ્યા છે. જો ફ્લોરિડા પાસેનું હવામાન અનુકૂળ રહેશે, તો 10 જુલાઈ પછી કોઈપણ દિવસે તેઓ પૃથ્વી પર પાછા આવી શકે છે. નાસા દ્વારા હજુ સુધી સત્તાવાર અનડોકિંગ તારીખ જાહેર કરવામાં આવી નથી. આ એક્સિઓમ-4 મિશન કુલ 14 દિવસનું છે.
શુભાંશુ શુક્લા દ્વારા કરવામાં આવેલું Space Farming Experiment માત્ર વૈજ્ઞાનિક દૃષ્ટિએ નહીં, પણ માનવજાતના ભવિષ્ય માટે પણ ક્રાંતિકારી સાબિત થઈ શકે છે. જયારે આપણે અન્ય ગ્રહોની યાત્રા તરફ વધી રહ્યા છીએ, ત્યારે આવી ટકાઉ ખેતીના અભ્યાસો જીવનધાર બનશે — એ જ સફળતાના બીજ આજે અવકાશમાં વવાઈ રહ્યા છે.