Wilt and Sterility Disease in Pigeon Pea: તુવેરના પાક માટે જીવલેણ બનેલ રોગો અને તેનું નિયંત્રણ

Wilt and Sterility Disease in Pigeon Pea: તુવેરનો પાક પૂરતો ન પકવે તે પહેલા નાશ પામે છે

Wilt and Sterility Disease in Pigeon Pea: તુવેરના પાકને ખાસ કરીને બે મુખ્ય રોગો – સુકાઈ જવાનો રોગ (Fusarium Wilt) અને બાંઝા રોગ (Pod Sterility) – ભારે નુકસાન પહોંચાડે છે. આ રોગોથી પાંદડા પીળા પડે છે, છોડ સુકાઈ જાય છે અને શીંગોનો વિકાસ અટકે છે, જેના કારણે આખો પાક બરબાદ થવાની ભીતિ રહે છે.

ઉત્પાદનમાં સતત ઘટાડો

એક અહેવાલ મુજબ, તુવેરનું ઉત્પાદન 2021ના 43 લાખ ટનથી ઘટીને 2025માં 35 લાખ ટન પર આવી ગયું છે. વધુમાં, પ્રતિ હેક્ટર ઉપજ પણ ઘટીને 914 કિગ્રા કરતા 823 કિગ્રા થઈ ગઈ છે. આ ઘટાડાનું મુખ્ય કારણ છે રોગોનો ફેલાવો અને નિયંત્રણના અભાવ.

સુકાઈ જવાનો રોગ: પાકના મૂળમાંથી નુકસાન શરૂ થાય છે

ડૉ. આર.પી.સિંહ અનુસાર, ફ્યુઝેરિયમ નામની ફૂગ છોડના મૂળમાં પ્રવેશી પાણી અને પોષકતત્ત્વોનું પ્રવાહ બંધ કરી દે છે.

લક્ષણો:
મૂળ કાળા અને ઘાટા દેખાય છે

પાંદડાં પહેલા પીળા પડે છે, પછી આખો છોડ સુકાઈ જાય છે

ક્યારેક છોડ લીલો દેખાય છતાં અચાનક સુકાઈ જાય

સુકાઈ જવાના રોગના નિવારણ માટે અસરકારક પદ્ધતિઓ

બીજ સારવાર: વાવેતર પહેલા બીજને એન્ટી ફંગલ દવાઓથી શોધવો

જીવાત નિયંત્રણ: ટ્રાઇકોડર્મા અને સ્યુડોમોનાસના 1 કિ.ગ્રા પ્રતિ એકરનો ઉપયોગ

રાસાયણિક છંટકાવ: કોપર ઓક્સી ક્લોરાઇડ (1 કિ.ગ્રા/એકર) અથવા રિડોમિલ (500 ગ્રામ/એકર)

બાંઝા રોગ: છોડ ફૂલો કે શીંગા નથી આપતા

આ રોગ તુવેર સ્ટેરિલિટી મોઝેક વાયરસથી થાય છે, જેનાથી છોડ ફૂલતો નથી અને શીંગા બનતા નથી. મુખ્ય વાહક છે એરિઓફાઈડ માઈટ, જેનાથી વાયરસ એક છોડમાંથી બીજા છોડમાં ફેલાય છે.

બાંઝા રોગના મુખ્ય લક્ષણો અને નુકસાન

પાંદડાંમાં અનિયમિત પીળાશ

પાંદડાં વાંકા કે વિકૃત થઈ જાય છે

શીંગા અને દાણાનું વિકાસ થતું નથી

આખરે પાક વંધ્ય બની જાય છે

Sterility Management માટે પગલાં: પદ્ધતિસર નિયંત્રણ જરૂરી

ચેપગ્રસ્ત છોડ નાશ કરો

ખેતરનું નિયમિત સર્વેક્ષણ કરો

એરિઓફાઇડ માઈટ નિયંત્રણ માટે IPM અપનાવો

બાંઝા રોગ માટે દવાઓનો ઉપયોગ કેવી રીતે કરવો?

ફેનાઝાક્વિન: 1 મિલી/લિટર પાણીમાં ભેળવી છંટકાવ કરો

મિલ્વિમેક્ટિન અથવા પ્રોપાર્ગાઇટ: 10-12 દિવસના અંતરે 2-3 વાર છાંટકાવ

મિલ્વિમેક્ટિન: 1 મિલી/લિટર

પ્રોપાર્ગાઇટ: 3 મિલી/લિટર

ખેતી બચાવવાની ચાવી છે સમયસર પગલાં

તુવેરના પાકમાં જો પગલાં સમયસર લેવામાં આવે તો પાકના મોટા ભાગનો નાશ અટકાવી શકાય છે. પાકનું યોગ્ય રીતે સંચાલન કરવાથી ઉત્પાદન વધારવામાં મદદ મળશે અને ખેડૂતોને નાણાકીય નુકસાન પણ ટાળી શકાય છે.