સ્પેસ સૂટ અવકાશમાં વૈજ્ઞાનિકોને રક્ષણ પૂરું પાડે છે. સૂટ વાતાવરણ, તાપમાન અને અન્ય પ્રતિકૂળતાઓથી રક્ષણની ખાતરી આપે છે. ચાલો સમજીએ કે જો તમે સ્પેસ સૂટ પહેર્યા વિના અવકાશમાં જશો તો શું થશે.
તમે ફિલ્મોમાં કે ટીવી પર જોયું જ હશે કે અવકાશયાત્રીઓ અવકાશમાં જતી વખતે અથવા અવકાશમાં પહોંચ્યા પછી ખાસ સૂટ પહેરે છે. તેને સ્પેસ સૂટ કહેવામાં આવે છે. સામાન્ય રીતે આ સૂટ સફેદ રંગનો હોય છે. તે અવકાશમાં જતા લોકોને ઓછા દબાણ, ઠંડી અને રેડિયેશનથી બચાવવા માટે આપવામાં આવે છે. આ સૂટ મુસાફરોને અવકાશમાં જીવંત રહેવા માટે ઓક્સિજન પણ પ્રદાન કરે છે. એકંદરે, અવકાશમાં ટકી રહેવા માટે આ એકમાત્ર આધાર છે. વિચારો કે જો કોઈ વ્યક્તિ આ સૂટ વગર અવકાશમાં જાય તો શું થશે…? ચાલો નિષ્ણાત પાસેથી જવાબ સમજીએ.
પૃથ્વી પર વાતાવરણીય દબાણ
ટ્રાન્સલેશનલ રિસર્ચ ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ફોર સ્પેસ હેલ્થના સ્પેસ સાયન્ટિસ્ટ ઈમેન્યુઅલ ઉર્ક્વિટા કહે છે કે પૃથ્વી પર હાજર વાતાવરણને કારણે આપણા શરીર પર વાતાવરણીય દબાણ સર્જાય છે. આના કારણે આપણા શરીરનું દબાણ નિયંત્રિત રહે છે, પરંતુ અવકાશમાં વાતાવરણ નથી, શૂન્યાવકાશ છે. તેથી જ કોઈ પણ પ્રકારનું વાતાવરણીય દબાણ નથી. આવી સ્થિતિમાં, વ્યક્તિ માટે એક ક્ષણ પણ ત્યાં રહેવું મુશ્કેલ છે.
જો તમે સ્પેસ સૂટ વિના અવકાશમાં જશો તો આવું થશે
જો કોઈ વ્યક્તિ સ્પેસસૂટ વિના અવકાશમાં જાય છે, તો તે તરત જ મૃત્યુ પામે છે. હવાના દબાણ વિના અને શૂન્યાવકાશમાં, શ્વાસ લેવાનું અશક્ય હશે. શરીરનું લોહી અને પાણી ઉકળવા લાગશે. સૌ પ્રથમ, નાકમાંથી લોહી આવશે, કારણ કે અહીં રક્ત વાહિનીઓ નબળી છે. આ રીતે, આખા શરીરમાં આંતરિક રક્તસ્રાવ શરૂ થશે અને અંતે મૃત્યુ થશે. આ આખું દ્રશ્ય માત્ર થોડી ક્ષણો લેશે.
અન્ય ગ્રહો પર શું થશે?
એ જ રીતે, જો કોઈ પ્રવાસી ચંદ્ર અથવા મંગળ પર સ્પેસ સૂટ વિના બહાર જાય છે, તો ત્યાં પણ તેની સાથે આવું જ થશે, કારણ કે આ સ્થળોએ લગભગ કોઈ ઓક્સિજન નથી. આવી સ્થિતિમાં તેમના અગ્નિસંસ્કાર પણ કરી શકાય નહીં, કારણ કે આ માટે ઘણી ઊર્જાની જરૂર પડશે અને અવકાશયાત્રીઓ ઊર્જાનો દુરુપયોગ નહીં કરી શકે. તેથી જ મૃતદેહ પૃથ્વી પર પાછા ન આવે ત્યાં સુધી તેને બેગ વગેરેમાં સુરક્ષિત રાખવાની રહેશે.
સ્પેસ સૂટ કેટલો છે
સ્પેસ સૂટ બનાવવા માટે ઘણો ખર્ચ થાય છે. નાસાએ એક વખત 1974માં કહ્યું હતું કે તે સમય દરમિયાન સ્પેસસુટ બનાવવાનો ખર્ચ 15 થી 22 મિલિયન ડોલરની વચ્ચે હતો. બીજી તરફ જો આજના સમયમાં આ ખર્ચની વાત કરીએ તો તે લગભગ 83-122 મિલિયન ડોલર હશે.