ધર્માંતરણ ગેરકાયદેસર સાબિત થાય તો લગ્ન અમાન્ય: અલ્હાબાદ હાઈકોર્ટનો ઐતિહાસિક ચુકાદો
ઉત્તર પ્રદેશમાં ધર્માંતરણ આધારિત લગ્નોના મામલે અલ્હાબાદ હાઈકોર્ટે એક અત્યંત મહત્વપૂર્ણ અને ઐતિહાસિક ચુકાદો આપ્યો છે. કોર્ટે સ્પષ્ટપણે જણાવ્યું છે કે જો ધર્માંતરણની પ્રક્રિયા ગેરકાયદેસર હોય અને તેમાં કાયદાનું પાલન થયું ન હોય, તો તેના આધારે થયેલા લગ્નને કાયદાની નજરમાં માન્યતા આપી શકાતી નથી. આ ચુકાદાથી એવા યુગલોને મોટો ફટકો પડ્યો છે જેઓ ધર્માંતરણના નકલી દસ્તાવેજોના આધારે લગ્ન કરવા પ્રયાસ કરતા હોય. આ નિર્ણય મોહમ્મદ બિન કાસિમ ઉર્ફે અકબર અને જૈનબ પરવીન ઉર્ફે ચંદ્રકાંતા નામના દંપતીના કેસમાં આવ્યો છે, જેમણે શાંતિપૂર્ણ વૈવાહિક જીવન માટે સુરક્ષાની માંગ કરી હતી.
મામલાની વિગત અને યુગલનો દાવો
અરજદાર મોહમ્મદ બિન કાસિમના વકીલે કોર્ટમાં રજૂઆત કરી હતી કે કાસિમ મુસ્લિમ સમુદાયનો છે, જ્યારે જૈનબ પરવીન ઉર્ફે ચંદ્રકાંતા એક હિન્દુ યુવતી હતી. વકીલના દાવા મુજબ, ૨૨ ફેબ્રુઆરી, ૨૦૨૫ ના રોજ ચંદ્રકાંતાએ ઇસ્લામ ધર્મ અંગીકાર કર્યો અને ખાનકાહે આલિયા આરીફિયા દ્વારા આ માટે એક પ્રમાણપત્ર પણ જારી કરવામાં આવ્યું. ત્યારબાદ ૨૬ મે, ૨૦૨૫ ના રોજ બંનેએ મુસ્લિમ કાયદા અનુસાર લગ્ન કર્યા અને સંબંધિત કાઝી દ્વારા લગ્નનું પ્રમાણપત્ર પણ મેળવ્યું.
આ દલીલો રજૂ કરીને, દંપતીએ તેમના વૈવાહિક જીવનમાં કોઈ દખલ ન કરવાનો નિર્દેશ માંગ્યો હતો. જોકે, કોર્ટે આ મામલામાં ઊંડાણપૂર્વક તપાસ કરી.
નકલી દસ્તાવેજનો પર્દાફાશ અને કાયદાકીય તર્ક
કેસની સુનાવણી દરમિયાન, વધારાના મુખ્ય સ્થાયી વકીલે દંપતી દ્વારા રજૂ કરાયેલા ધર્માંતરણ પ્રમાણપત્રનો સખત વિરોધ કર્યો. તેમણે કોર્ટને જણાવ્યું કે ખાનકાહે આલિયા આરીફિયાના સેક્રેટરી અને મેનેજર, સૈયદ સરવન, કૌશામ્બીએ પોતાના જવાબમાં સ્પષ્ટ કર્યું છે કે તેમની સંસ્થા દ્વારા ૨૨ ફેબ્રુઆરીએ આવું કોઈ પ્રમાણપત્ર જારી કરવામાં આવ્યું નથી. આના પરથી સાબિત થયું કે રજૂ કરાયેલ દસ્તાવેજ નકલી અને કાલ્પનિક હતો.
આ પુરાવાને આધારે, ન્યાયાધીશ સૌરભ શ્રીવાસ્તવે અવલોકન કર્યું કે, “બનાવટી દસ્તાવેજ પર થયેલું ધર્માંતરણ ઉત્તર પ્રદેશ ગેરકાયદેસર ધર્માંતરણ કાયદામાં ઉલ્લેખિત કોઈપણ આવશ્યક શરતોને પૂર્ણ કરતું નથી.” કોર્ટે વધુમાં જણાવ્યું કે, મુસ્લિમ કાયદા અનુસાર, લગ્ન એક જ ધર્મના અનુયાયીઓ વચ્ચેનો કરાર છે. એકવાર અરજદાર નંબર-૨ (ચંદ્રકાંતા) ના ધર્માંતરણને ગેરકાયદેસર ઠેરવવામાં આવે, તો કાયદાની નજરમાં બંને અરજદારોને પરિણીત યુગલ તરીકે માન્યતા આપી શકાતી નથી.
કોર્ટનો આ ચુકાદો સ્પષ્ટપણે દર્શાવે છે કે કાયદેસરની પ્રક્રિયા વિના થયેલા ધર્માંતરણ પર આધારિત લગ્નો કાનૂની સુરક્ષા મેળવી શકતા નથી.
કોર્ટે આપ્યો વૈકલ્પિક માર્ગ અને કડક આદેશ
ન્યાયાધીશ શ્રીવાસ્તવે આ દંપતીને સ્પેશિયલ મેરેજ એક્ટ હેઠળ તેમના લગ્નની નોંધણી કરાવવાનો નિર્દેશ આપ્યો, જેમાં ધર્મ પરિવર્તનની કોઈ વિધિની જરૂર નથી અને જે આંતરધર્મીય લગ્નો માટે એક કાનૂની માળખું પૂરું પાડે છે. જોકે, જ્યાં સુધી આ એક્ટ હેઠળ પ્રમાણપત્ર ન મળે ત્યાં સુધી, અરજદાર ચંદ્રકાંતાને પ્રયાગરાજના મહિલા સંરક્ષણ ગૃહમાં રાખવામાં આવશે, કારણ કે તેણે તેના માતાપિતા સાથે રહેવાનો ઇનકાર કર્યો છે અને સંરક્ષણ ગૃહમાં રહેવા માટે સંમતિ આપી છે.
આ કેસમાં દસ્તાવેજોની બનાવટ અને કોર્ટને ગેરમાર્ગે દોરવા બદલ, કોર્ટે અરજદારના વકીલ પર ૨૫,૦૦૦ રૂપિયાનો દંડ પણ ફટકાર્યો છે. આ દંડ ૧૫ દિવસની અંદર મધ્યસ્થી અને સમાધાન કેન્દ્રમાં જમા કરાવવાનો રહેશે.
ચુકાદાનું મહત્વ અને વ્યાપક અસર
અલ્હાબાદ હાઈકોર્ટનો આ નિર્ણય માત્ર આ ચોક્કસ યુગલ પૂરતો સીમિત નથી, પરંતુ આવા તમામ કેસો માટે એક મહત્વપૂર્ણ ઉદાહરણ પૂરું પાડે છે. આ ચુકાદો યુપી ગેરકાયદેસર ધર્માંતરણ કાયદાની કડકતાને રેખાંકિત કરે છે અને ધર્માંતરણની આડમાં થતી ગેરકાનૂની પ્રવૃત્તિઓ પર લગામ લગાવે છે. આ નિર્ણય એ પણ સ્પષ્ટ કરે છે કે કાયદાની પ્રક્રિયાનું પાલન કર્યા વિના કરવામાં આવતા ધર્માંતરણ અને તેના આધારે થતા લગ્નોને કાયદાની નજરમાં કોઈ સ્થાન નથી. આનાથી યુગલોને ધર્મ પરિવર્તનના બદલે સ્પેશિયલ મેરેજ એક્ટ જેવા કાયદાકીય વિકલ્પો અપનાવવા માટે પ્રોત્સાહન મળશે, જે વધુ પારદર્શક અને કાનૂની રીતે સુરક્ષિત છે.
