સૌરાષ્ટ્રમાં સફેદ અને લાલ ડુંગળીની ઉત્તમ જાતો ખેતીમાં પરિવર્તન લાવી રહી, ઉપજમાં થઈ રહ્યો વધારો
સૌરાષ્ટ્રના મોટા વિસ્તારોમાં હાલ શિયાળુ ડુંગળીનું વાવેતર જોરશોરથી શરૂ થયું છે અને ખેડૂતો આ પાકમાંથી સતત સારો નફો મેળવી રહ્યા છે. ખાસ કરીને અમરેલી જિલ્લો ડુંગળીનું સૌથી વધુ વાવેતર કરનાર પ્રદેશ ગણાય છે. બાગાયત અધિકારી જે.ડી. વાળાએ જણાવ્યા મુજબ, અહીંની જમીન, હવામાન અને ખેડૂતોની અનુભવી કૌશલ્ય ડુંગળીના ઉત્પાદનને વિશેષ મજબૂત બનાવે છે. બિયારણની યોગ્ય પસંદગી સમગ્ર પાકની ગુણવત્તા અને ઉત્પાદનનો મૂળ આધાર સ્તંભ છે, તેથી ખેડૂતોએ બિયારણ પસંદ કરતી વખતે ખાસ તકેદારી રાખવી જોઈએ.
સફેદ અને લાલ ડુંગળીની લોકપ્રિય જાતો
સૌરાષ્ટ્ર વિસ્તારમાં મુખ્યત્વે સફેદ અને લાલ બંને પ્રકારની ડુંગળીનું વાવેતર થાય છે. ખેડૂતો જણાવે છે કે બિયારણની ગુણવત્તા સીધુ ઉત્પાદન પર અસર કરે છે. સફેદ ડુંગળી માટે તળાજા સફેદ, સફેદ બુધેલ, જૂનાગઢ પીળીપતિ અને સ્થાનિક સફેદ જાતો વ્યાપકપણે પસંદ કરવામાં આવે છે. જ્યારે લાલ ડુંગળી માટે તળાજા લાલ, ભીમાશક્તિ, પીળીપતિ લાલ અને ગુજરાત જૂનાગઢ લાલ 11 જેવી જાતો ઉત્તમ માની શકાય છે. આ જાતો હવામાન અને જમીન સાથે સારી સુસંગતતા ધરાવતી હોવાથી ઉપજ મજબૂત અને ગુણવત્તાવાળી મળે છે.
શિયાળુ ડુંગળીનું વાવેતર: યોગ્ય સમય અને પદ્ધતિ
શિયાળુ ડુંગળીના વાવેતર માટે સપ્ટેમ્બર અને ઓક્ટોબર મહિના સૌથી સરસ ગણાય છે. આ સમયગાળામાં બીજ નર્સરીમાં વાવવામાં આવે છે અને પછી નવેમ્બરથી ડિસેમ્બર દરમિયાન ધરુની રોપણી કરવામાં આવે છે. ધરુને લગભગ છથી સાત અઠવાડીયા સુધી સાવધાનીપૂર્વક ઉછેરવામાં આવે તો મજબૂત અને તંદુરસ્ત રોપાઓ તૈયાર થાય છે, જે મુખ્ય ખેતરમાં રોપતા ઉપજમાં નોંધપાત્ર વધારો થાય છે.
બિયારણ અને ધરુનું પ્રમાણ
એક હેક્ટર ખેતર માટે સામાન્ય રીતે 8 થી 10 કિલો બિયારણ પૂરતું હોય છે. ધરુ ઉછેરવા માટે આશરે ચારથી પાંચ ગુઠા જમીન જરૂરી બને છે. આ ધરુમાંથી મળેલા મજબૂત રોપાઓ મુખ્ય ખેતરમાં રોપવાથી ડુંગળીની ગાંઠો સમાન રીતે વિકસે છે અને ઉત્પાદનનો દર યોગ્ય રહે છે.
ખાતર વ્યવસ્થા અને સિંચાઈની અસર
ડુંગળીના પાકમાં ખાતરનો યોગ્ય ઉપયોગ અત્યંત મહત્વ ધરાવે છે. વાવેતર સમયે પ્રતિ હેક્ટર 20 થી 25 ટન છાણીયું ખાતર આપવું જોઈએ. સાથે સાથે પાણીમાં રેલાય તેવા ખાતરોનો સંતુલિત ઉપયોગ કરવામાં આવે તો ગાંઠ મજબૂત બને છે અને રોગો સામેની રક્ષણ ક્ષમતા વધે છે. સિંચાઈમાં શરૂઆતના તબક્કામાં જમીનમાં ભેજ એકસરખો રહે તેની કાળજી લેવી જરૂરી છે, જેથી ડુંગળીનો વિકાસ અવરોધ વિના થાય.
ઉપજ ક્ષમતા અને લોકપ્રિય જાતોના ફાયદા
યોગ્ય પદ્ધતિથી વાવેતર, ખાતર વ્યવસ્થા અને રોપાવાવણી કરવામાં આવે તો શિયાળુ ડુંગળી પ્રતિ હેક્ટર 35 થી 40 ટન સુધી ઉપજ આપી શકે છે. સફેદ ડુંગળીમાં ગુજરાત સફેદ ડુંગળી 1, ગુજરાત આણંદ સફેદ ડુંગળી 2, મહુવા સફેદ અને સ્થાનિક સફેદ જાતો ઉપજ માટે જાણીતી છે. જ્યારે લાલ ડુંગળીમાં ભીમાશક્તિ, પીળીપતિ લાલ, તળાજા લાલ અને ગુજરાત જૂનાગઢ લાલ 11 સતત મજબૂત ઉત્પાદન આપતી જાતો તરીકે ખેડૂતોમાં લોકપ્રિય છે.
