ક્લાઉડ સીડિંગ પ્રોજેક્ટ: પ્રદૂષણ ઘટાડવા માટે દિલ્હી સરકાર અને IIT કાનપુર દ્વારા એક પહેલ, DGCA એ તેને મંજૂરી આપી
દિવાળી પછી દિલ્હીની હવા ઝેરી બની ગઈ છે. ધુમાડા અને ધુમ્મસને કારણે શ્વાસ લેવામાં તકલીફ પડી રહી છે. રાજધાનીમાં પહેલા કૃત્રિમ વરસાદની તૈયારીઓ હવે લગભગ પૂર્ણ થઈ ગઈ છે. ગુરુવારે, સેસ્ના વિમાને ‘ક્લાઉડ સીડિંગ મિશન’ માટે કાનપુરથી ઉડાન ભરી હતી. જો હવામાન અનુકૂળ રહેશે, તો આગામી ત્રણ દિવસમાં દિલ્હીમાં કૃત્રિમ વરસાદ ઉત્પન્ન થઈ શકે છે.
અધિકારીઓના જણાવ્યા અનુસાર, આ મિશન માટે, સેસ્ના વિમાનની બંને પાંખો નીચે ખાસ રસાયણો ધરાવતા 8 થી 10 ખિસ્સા સ્થાપિત કરવામાં આવ્યા છે. જ્યારે વિમાન વાદળોની નીચેથી પસાર થાય છે, ત્યારે પાઇલટ કોકપીટમાંથી આ રસાયણો છોડશે, જે વાદળોમાં પ્રવેશ કરશે અને રાસાયણિક પ્રતિક્રિયા દ્વારા વરસાદ લાવશે.
આને પાયરોટેકનિક પ્રક્રિયા કહેવામાં આવે છે. ભેજ વધારવા અને વરસાદની પ્રક્રિયા શરૂ કરવા માટે રાસાયણિક જ્વાળાઓ વાદળોમાં નાખવામાં આવે છે. આ કામગીરીની અસર લગભગ 100 કિલોમીટરના વિસ્તારમાં અનુભવાય તેવી અપેક્ષા છે.
તૈયારીઓ પૂર્ણ, ફક્ત વાદળોની જરૂર છે: સરકાર
દિલ્હીના પર્યાવરણ મંત્રી મનજિન્દર સિંહ સિરસાએ જણાવ્યું છે કે હવામાન અનુકૂળ થતાં જ કૃત્રિમ વરસાદના પરીક્ષણો શરૂ થઈ જશે. તેમણે કહ્યું, “જે દિવસે આપણને યોગ્ય વાદળો મળશે, તે દિવસે પરીક્ષણો શરૂ થશે. પરવાનગીઓ, વિમાન, પાઇલટ અને સાધનો સહિતની બધી તૈયારીઓ પહેલાથી જ તૈયાર છે.”
શરૂઆતમાં એવું કહેવામાં આવ્યું હતું કે પરીક્ષણો દિવાળી પછી થઈ શકે છે, પરંતુ ખરાબ હવાની સ્થિતિ અને અપૂરતા વાદળછાયું વાતાવરણને કારણે તેને થોડા સમય માટે મુલતવી રાખવામાં આવ્યું હતું..
ક્લાઉડ સીડિંગ પ્રોજેક્ટ શું છે?
દિલ્હી સરકારે IIT કાનપુર સાથે મળીને આ પ્રોજેક્ટ શરૂ કર્યો છે. રાજધાનીના ઉત્તરપશ્ચિમ વિસ્તારોમાં પાંચ પરીક્ષણોનું આયોજન કરવામાં આવ્યું છે. આ પ્રોજેક્ટને નાગરિક ઉડ્ડયન મહાનિર્દેશાલય (DGCA) સહિત 23 વિભાગો તરફથી મંજૂરી મળી છે. તેનો ઉદ્દેશ્ય કૃત્રિમ વરસાદ શિયાળાના પ્રદૂષણને કેટલી હદે ઘટાડી શકે છે તેનું મૂલ્યાંકન કરવાનો છે.
IIT કાનપુરની ટીમે આ પ્રોજેક્ટ માટે સેસ્ના 206-H એરક્રાફ્ટ (VT-IIT) વિકસાવ્યું છે. ભારતીય હવામાન વિભાગ (IMD) અને IITM પુણે પણ આ મિશન માટે તકનીકી સહાય પૂરી પાડી રહ્યા છે.
વરસાદ કેટલી રાહત આપી શકે છે?
નિષ્ણાતો કહે છે કે જો કૃત્રિમ વરસાદ સફળ થાય છે, તો દિલ્હીનો હવા ગુણવત્તા સૂચકાંક (AQI) 50 થી 80 પોઈન્ટ સુધરશે. આનો અર્થ એ છે કે જો હવાની ગુણવત્તા “ખૂબ જ નબળી” શ્રેણીમાં હોય, તો તેને “ખરાબ” અથવા “મધ્યમ” શ્રેણીમાં અપગ્રેડ કરી શકાય છે.
