આરોગ્ય મંત્રાલય માટે લાલબત્તી: આયુષ્માન યોજનામાંથી ખાનગી હોસ્પિટલોનો બહિષ્કાર
દેશની સૌથી મહત્વાકાંક્ષી આરોગ્ય યોજના આયુષ્માન ભારત – પ્રધાનમંત્રી જન આરોગ્ય યોજના (PM-JAY) નો ઉદ્દેશ્ય દરેક ગરીબ અને જરૂરિયાતમંદ વ્યક્તિને મફત અને ગુણવત્તાયુક્ત સારવાર પૂરી પાડવાનો છે. પરંતુ તાજેતરના આંકડાઓએ આ યોજનાની વિશ્વસનીયતા અને લાંબા ગાળાની ટકાઉપણું પર પ્રશ્નો ઉભા કર્યા છે.
ખાનગી હોસ્પિટલોની ઘટતી ભાગીદારી આ યોજના માટે ચિંતાનો વિષય બની છે. જ્યારે અગાઉ દર વર્ષે સેંકડો હોસ્પિટલો આ યોજનામાં જોડાતી હતી, 2024-25માં આ સંખ્યા ઘટીને માત્ર 2,113 થઈ ગઈ છે. તેની સરખામણીમાં, 2023-24માં 4,271 અને 2022-23માં 3,124 નવી હોસ્પિટલો ઉમેરવામાં આવી હતી. આ આંકડા તાજેતરમાં આરોગ્ય મંત્રી પ્રતાપરાવ જાધવે શેર કર્યા હતા.
અત્યાર સુધીમાં, દેશભરમાં કુલ 31,466 હોસ્પિટલો આ યોજનામાં નોંધાયેલી છે, જેમાંથી 14,194 ખાનગી હોસ્પિટલો છે. એટલે કે, યોજનાનો વ્યાપ વ્યાપક બની રહ્યો છે, પરંતુ નવી ભાગીદારીની ગતિ ધીમી પડી ગઈ છે.
આ યોજના હેઠળ, દર્દીઓને HBP 2022 (આરોગ્ય લાભ પેકેજ) હેઠળ 1,961 તબીબી પ્રક્રિયાઓ મફત મળે છે, જે 27 વિશેષતાઓમાં વિભાજિત છે. આમ છતાં, ખાનગી હોસ્પિટલો તેનાથી અંતર રાખી રહી છે.
તો ખાનગી હોસ્પિટલો શા માટે પાછળ રહી રહી છે?
નિષ્ણાતો અને હોસ્પિટલ સંગઠનોના મતે, બે મુખ્ય કારણો છે:
દાવાની ચુકવણીમાં વિલંબ – નિયમ મુજબ, રાજ્યના દર્દીઓના દાવાની ચુકવણી 15 દિવસમાં અને બહારના રાજ્યોના દર્દીઓ માટે 30 દિવસમાં થવી જોઈએ. પરંતુ વાસ્તવમાં ચુકવણીમાં ઘણો વિલંબ થાય છે, જેના કારણે હોસ્પિટલોને નાણાકીય દબાણનો સામનો કરવો પડે છે.
પેકેજ દર ઓછો – ઘણી ખાનગી હોસ્પિટલો કહે છે કે સારવારના બદલામાં સરકાર પાસેથી મળતા પૈસા તેમની કિંમત કરતા ઓછા છે, જેના કારણે તેમને નાણાકીય નુકસાન સહન કરવું પડે છે.
સરકાર સામે મોટો પડકાર
સરકાર માટે હવે પડકાર એ છે કે યોજનાને સુલભ અને સસ્તી રાખવી, પરંતુ તે જ સમયે ખાનગી હોસ્પિટલોને નાણાકીય રીતે પણ પ્રોત્સાહિત કરવી. તો જ આ યોજના ટકાઉ બનશે અને દેશનો સાર્વત્રિક આરોગ્ય કવરેજનો ધ્યેય સાકાર થઈ શકશે.
