ભિખારીઓની ગણતરી કેવી રીતે થાય છે? જાણો કયા રાજ્યમાં સૌથી વધુ ભિખારી છે
તમે ઘણીવાર મંદિરો, રેલવે સ્ટેશનો, ટ્રાફિક સિગ્નલો અથવા બજારોમાં હાથ ફેલાવેલા લોકોને જોયા હશે. આમાં કેટલાક વૃદ્ધો હોય છે, તો કેટલાક નાના બાળકોને ખોળામાં લઈને મહિલાઓ ભીખ માંગતી જોવા મળે છે. પરંતુ શું તમે ક્યારેય વિચાર્યું છે કે દેશમાં ભિખારીઓની ગણતરી કેવી રીતે થાય છે અને કયા રાજ્યમાં તેમની સંખ્યા સૌથી વધુ છે?
ભિખારીઓની ગણતરી કેવી રીતે કરવામાં આવે છે?
ભારતમાં ભિખારીઓ માટે અલગથી કોઈ સર્વે કરવામાં આવતો નથી. તેમની ગણતરી વસ્તીગણતરી દરમિયાન થાય છે. વસ્તીગણતરીમાં આવા લોકોને “beggars and vagrants” એટલે કે ભિખારી અને રખડતા લોકોની શ્રેણીમાં નોંધવામાં આવે છે. આમાં એવા લોકોનો સમાવેશ થાય છે જેઓ કોઈપણ પ્રકારનું ઉત્પાદન અથવા કામ કરતા નથી અને આજીવિકા માટે સંપૂર્ણપણે ભીખ પર નિર્ભર રહે છે. આ જ આંકડાઓ પાછળથી સરકાર સંસદમાં રજૂ કરે છે અને નીતિઓ આના આધારે બનાવવામાં આવે છે.
2011ની વસ્તીગણતરીના આંકડા
ભારતમાં ભિખારીઓની અત્યાર સુધીની સૌથી તાજી સત્તાવાર ગણતરી 2011ની વસ્તીગણતરીમાં થઈ હતી. તે મુજબ, દેશમાં કુલ 4,13,670 ભિખારીઓ નોંધાયા હતા. તેમાંથી લગભગ 2,21,673 પુરુષો અને 1,91,997 મહિલાઓ હતી. ભલે આ આંકડા ઘણા જૂના હોય, પરંતુ આજે પણ સરકાર અને અદાલતો આને સંદર્ભ તરીકે ઉપયોગમાં લે છે.
કયા રાજ્યમાં સૌથી વધુ ભિખારી?
રાજ્યો મુજબ જોઈએ તો પશ્ચિમ બંગાળ સૌથી ટોચ પર છે, જ્યાં 81,244 ભિખારીઓ નોંધાયા હતા.
- બીજા નંબરે ઉત્તર પ્રદેશ છે, જ્યાં 65,835 ભિખારીઓ મળ્યા.
- આંધ્ર પ્રદેશમાં 30,218
- બિહારમાં 29,723
- મધ્ય પ્રદેશમાં 28,695
- અને રાજસ્થાનમાં 25,853 ભિખારીઓ નોંધાયા.
જ્યારે, પૂર્વોત્તર રાજ્યો જેમ કે નાગાલેન્ડ, મિઝોરમ અને સિક્કિમમાં ભિખારીઓની સંખ્યા ખૂબ ઓછી જોવા મળી.
સરકારની યોજના
ભિખારીઓ અને બેઘર લોકોના પુનર્વસન માટે કેન્દ્ર સરકારે “સ્માઈલ યોજના” શરૂ કરી છે. આ હેઠળ તેમને આશ્રય, શિક્ષણ, ચિકિત્સા, કૌશલ્ય વિકાસ અને રોજગાર સાથે જોડવાનો પ્રયાસ કરવામાં આવી રહ્યો છે. દિલ્હી, લખનૌ, પટના, નાગપુર, ઈન્દોર, હૈદરાબાદ અને બેંગલુરુ જેવા શહેરોમાં પાયલટ પ્રોજેક્ટ પણ ચલાવવામાં આવ્યા છે.
અદાલતનો દૃષ્ટિકોણ
દિલ્હી હાઈ કોર્ટે 2018માં કહ્યું હતું કે લોકો ભીખ એટલા માટે નથી માંગતા કે તેમને ગમે છે, પરંતુ એટલા માટે કે તેમની પાસે બીજો કોઈ વિકલ્પ નથી. કોર્ટે સ્પષ્ટ કર્યું કે ભીખ માંગવી એ ગુનો નથી પરંતુ મજબૂરી અને સામાજિક-આર્થિક સમસ્યા છે. તેથી, ઉપાય સજા આપવાનો નથી, પરંતુ પુનર્વસનનો છે.
